1
10
1
-
http://humanidades-digitales.fhuce.edu.uy/files/original/fc515d2288f371ee3fa19c36d3a37265.PDF
2deb06d738eb791f704de392dae29d47
PDF Text
Text
—^ o ——
BpuBjJodrai B[ ojsaijiuBiu ap jauod bjb<j 'BUBiunq uopsaja Bpuadnjsa
UB^ JB3IJIJ3A 3p3nd 3S SBOIUXOUOJJSB SdUOpBAJdSqO B 3^a3niB{OS 8BI0BJ
X ÍMI^XSMig p ^BJ3U3^ pBpiAlJBp^ B| 9p BIJO3J^ BJ Bpiip UIS 83 O^SlS
ojjsanu ap Biieuipjoejjxa sbiu Baijjmap uppdaauoa Bq -BpBsajami
-s^p 3)U3uiBin^osqB Bjauetn ap A a^uejaAasjad 'ooriBiuaisis oqno uapui^
a^ anb so^pnbB b sa[tjn so^iuj soptaajadB sbui sns a^uaraB^os B^ajjua
Biauata B'q 'soaijaBad sojnjj sosoipA jBJisiuiuins b 'cqasjauodoad uis
'saaaA b X sBaijjiuaia sbuibj sbjjo b Jij^nu b íorasiui p ua ajquioq ^b
jofaui JBaiqn b ajuaináxsuoa Jod X opiaoaoa os^aAiun [ap sa^xniij so[
ajuauiajuBjsuoa iipuBdxa b 'bi^bui b^ ap X uoiopsaadns b[ ap sajqraoq
so^ ap samara sbj jBjaqi^ b uaXnqtjjuoa X uojaXnqixjuoa Biraouojjsy
B[ ap sosajSo^d scq — 'opB^pjjsa opta pp tqnoBiaadsa oso^iabxbui
p Bjjaidsap anb pBpisotana X uopanpas ubj b{ jod 'uaiq sbui ouis
'saaoiaBáijsaAui a sauopBAJasqo sssa ap ji^jns uspand anb SBaiiaBjd
BBiauanaasnoa sa^qísod sb^ Jod ou Biuiouojjsy ap soaijBuiajsis soipnisa
so^ jod opiBJjB sa X opxs Bq a^qraoq ^^ 'a^uasaad p BjSBq BiraouoJisy
B[ opBuopjodojd Bq anb oaijaBjd jo^ba ap SBiauanaasuoa sapdputxd
bb[ ap uopBJaranua Bun JtaaBq p osbd {b anaiA o^[ •soaijBjSoa^ soi
-uarrarjqnasap soj X safBtA so^ pjt^pBj 'jbiu p ua oajBq un ap uopisod
bj jBuiuua^p J^iraiad p Btuiouojjsy Bq 'SBiauap sb[ s^poj ap ajpBiu
B[ oraoa Biuiouoajsy B^ b Bjapisuoa as Bpxisnf Bpoj uoa anb iqB ap
tBaijjmap Xa[ ap oidaauoa jauíud p X 'a^qísodrai Búas pBpaiaos ua
BpiA b^ pna o^ uis 'Bpuap b^ Bpo^ BJBd BpuBiJoduit [Bjuara^punj ap
pn^iuáBui 'oduiaij p Jipara BJBd omaxuiipaDOjd p oíSjns soj^sb bo^ ap
soaipoijad somaíintAora siq ap sauoxaBAjasqo sb[ 3q "SBaisi
sb[ uBJ^ajuí anb sbuibj sb^ ap BnSxiuB sbui b^ sa Biraouojjsy
e{ 9p sapjnqnD X SBDqquap s^pepis^^^u suy ^p uopisodxg
•iqasnujaq
xipq *uj -jq 'sspuaxq X sapBpiuBranjj ap p^qnaBq b^ ap Biraouojjsy
ap josajojd p X íopin^) zapuBUjaq jojaajj -^uj josajoj^ 'oaptAamop\[
ap Biauapuajuj b^ ap opB^a[a(j íamapisa^^ 'pBqnaBq B^ ap ouBaaQ
so[JBq -jq p jod BpBjSamj uotsxraoq b^ ap auuojuj
SVIDN3I3 x saavaiMV^üH aa
vi aa o^iMO^oaxsv omoxvAHasao aaa
^0I3V3HD 3a 0X33A0Hd 33O S0XW3^VaM03
VDINOHD
�que la Astronomía ha tenido y tiene en el campo de la Filosofía,
basta con recordar las teorías de Tolomeo, Copérnico, Kepler, NewTON y Einstein y las múltiples concepciones y discusiones filosóficas
que motivaron.
El genial matemático y filósofo de las Ciencias, Henri Poincaré,
ha dicho con toda exactitud: "La Astronomía es útil porque nos eleva
sobre nosotros mismos. Es útil porque es grande; es útil porque es
bella. Ella nos muestra todo lo pequeño que es el hombre desde el
punto de vista material y cuan grande es espiritualmente; porque su
cuerpo es un punto obscuro en la inmensidad del cosmos, mientras
que la inteligencia puede abrazarlo todo y gustar la armonía silen
ciosa. Pero lo que desearía mostrar ante todo, es hasta qué punto
la Astronomía ha facilitado la obra de otras ciencias, más directa
mente útiles, porque es ella que nos ha hecho un alma capaz de com
prender la naturaleza".
En los países de más sólida tradición cultural se considera con
toda razón que posiblemente el mejor índice para determinar la in
tensidad y sinceridad del amor de un gobierno por la cultura, lo cons
tituyen sus preocupaciones e interés por, y su apoyo efectivo a la
Astronomía.
Resulta oportuno recordar cómo nació el Observatorio Nacional
Astronómico de Córdoba. Cuando Sarmiento era embajador de la
Argentina en los EE. UU. no desperdiciaba su tiempo, sino que se
preocupó con el interés y la pasión que le caracterizaban por conocer
y comprender claramente todo lo bueno que había en los EE. UU. Así
es que cultivó la amistad de educadores, científicos y artistas antes
que la de los diplomáticos. Es quizás en esta sabia actitud de Sar
miento donde debe encontrarse una de las raíces fundamentales de
la extraordinaria labor democrática y progresista que realizó luego
como Presidente de la República hermana. Cuando Sa^miento asumió
la presidencia de la Argentina, este país se encontraba en una de sus
más agudas e intensas crisis económicas. En efecto; el país padecía
todavía las consecuencias de muchas acciones nefastas de la terrible y
prolongada dictadura de Rosas; como resultado de la guerra de la
Triple Alianza contra el Paraguay, su país se debatía en medio de
una gran miseria; y todos esos males eran agravados por la extraor
dinaria epidemia de fiebre amarilla que había azotado a la población
de Buenos Aires. A pesar de todos los gravísimos problemas que plan
teaba esa situación, y sin descuidar la profunda atención que ellos
exigían, Sarmiento como Presidente se puso a luchar con todo ahinco
muchas veces aún contra los diputados de su propio partido, para
fomentar eficientemente la investigación científica. Entre sus anhelos
más queridos figuraba la creación de un Observatorio Astronómico
con un equipo de primera y que estuviera organizado a imagen y se
mejanza de los mejores observatorios que había visitado en los EE.
UU. y en Europa. Después de una dura, pero relativamente breve
lucha, Sarmiento consigue crear el Observatorio Astronómico Nacional
en Córdoba. Es interesante recordar algunos párrafos del discurso que
—6—
�L
souiaqap anb uaiquiBj souiaaaa 'opsaxa uuq so[ anb a^jou oixajsiui
-aq pp souaaiqo^ so[ X sauopniíjsut ^o\ ap saijijuap uops^usaAm b[
JOd JOUIB OpBS9J9JUTS9p X OJ9DUTS p BDTJjy png 9p SOIJOlBAJaSqo SOpiJ
-9j9j so^ JBJisouiap b uaXnquiuoa uaiq xs anb soiuBjapisuog "Bjajaoia
'jBpS UOIDBipBJ BJ 9p pBptSUajUI B^ 9p OipnjSa p 9JU9OIBAtStq9X9 opB9
-ipap 'sopiujg sopBjsg so[ 9p BUBiuosqiiiug uopnipsuj ^\ ap otjojba
-J9SqQ \9 ÍS9JB^9JS9 S9fB^jB(I 9JU9UIBAlSnpX9 XIBUTUIJ9J9p 9S 9nb \9 U9
'3IBA ^P p^pis^aAiuj^ B^ 9p ^jjsny oiJoiBAagsqQ p íoij^jsixngq oais9nu
U9 BlUIOUOaiSy B^ 9p BUIBJ BS9 9p Oipni89 X UOI9BJO|dx9 ^l Bpoj BpS
IS ^Od JBZip9I BJBd 91U9T9TjnSUI B^|nS9J 9nb X BOTJBj^oiOJ BJJ19UIO^OJ
B 9^U9UqBl99dS9 B9ip9p 9S 9nb 'pJBAJBJJ 9p pBpi8J9ATU]q B| 9p ^BJJ
-sny BDirapuoijsy uopBis^ b| íoqB^ pp p3>I otaojBAjgsqo p :uBjn3ij
9iib so\ 9j^u9 'BOiajy png U9 soiaoiBAa^sqo opBpisui ubi| gjjou
-suu9q pp sgsiBd s9^uBjj:oduit sounSp 'Bitaouoajsy B| aod pjjsnB
-SlUI9q pp S9^U9ipU9d9pUI S9STBd 8O[ 9p BJJoXBtn B^ 9p S9J91UI 9p
X oiaqx^tnb9S9p 9nutou9 989 b opiqgQ •oiJ9jsxin9q oajs^nu b S9ju9ipuod
-S9J.TO9 SB^ B ^OIJ9dn8 9^U9UI9UIJOU9 UOIDJodojd U9 OpiS UBq 91-lOU OIJ
-9jsiui9q p U9 S91U9JSTX9 so^ 9p upisuBdx^ b^ X soouupuoJ^SB soijojba
-j^sqo soA9nu ap uoi9B9J9 B-^ (q #soub B^t^noup oo^q otjbs999u bju
-odns as 9nb p 9nb aoXBta oraisupnuí S9 pBpipnjDB B^ ua soptJ9nb9i
soiJoiBAjgsqo ap ojatnnu p 'ajuainSisuoo aod í so^u9innj;snT 9 sopuop
-BAJ9sqo 8oiu9rtaip99OJd soA9nn opB9J9 Bq X o^^is oj^sgnu 9p ozu9iui
-O9 B S9^qiSIA9jduiI 91U9UIB19^duiO9 UBJ9 3nb UOpBIJS9AUT 9p SBta9^q
-Ojd SOA9nU 9p OpBA9p 91U9tnBIJBUipjOBJlX9 OJ9UmiI Utl opB9JUB^d Bq
Biiuouojisy B| 9p os^jSojd ^g (b :soub B^u^noup somi^n so^ ua anb b
optq^p oppgjBdBs^p Bq anb odtnatj bX aasq pBppnSi Bsg *t4s9js9p9
sotjajsiraaq sop so^ ap ojuairapouoo ojjsanu ap psppnSt B[ 'Bujapora
Biraouojjsy ua Booda Bun BajBra ojsg •Bqopjo^ ua ajuauBuuad pu
oijojBAjasqQ un ap uop^aja b^ amo^) jojaop pp uopaaiip b[
oi^uuad -'Baqqnda^ Bsa ap a^uapisaa^ apjBi sbui X (Bauaiuy
ap sopiuj^ sopBisg) siBd ajsa ua ouiiuaáay oj}siuij\[ a^uauíBaaiu
-ijd 'oiMaiivavg aouas pp B^sBisnjua oXodB p**',, ra^uamSis o\ jaa[
souiapod (f -Bd '968T 'S oaauínu íi\ uauuqoA) 4jBUJiiof paiuiouoj^
"SV T3 U3 *t4Pílu9S 9S9 ^^ op^p ossd un bX sa omjuaájy ooiuiouojj
-sy oíaojBAjasqQ |g^^ :Bjpuodsaj y 44¿uapaaaad sou anb so^qand so[
b BqajBUi ns ua JBZuBap BJBd 'so^Sts ojjsna ap sopBBzaa so| 'sojjos
-ou souiBjisaaau ojuBn^?^ :BqBiunaid as aiu^ppB sbj^[ *44souBpBpnp
soj^sanu aajua soppuBzipaaua^ X soiuaiuuaouoa ap Buins joXbui op
-uatJinbpB 'souopuapauaAnfaa 'souJBjauaSai 'sand 'sa soxnB^tsaaau anb
og 'ojauínu joXbuj pp sapBpxsaaau sb^ ap uopaBjsx^BS pjaua^ sbui b[
b soppuBaqdB 'pBpiuBiunq b^ oqaaq Bq sajjy sbj ua X s^puax^ sb^ ua
anb sosaa^oad so| sopo^ is ua uaninsaa anb so^ uos soujapotu so[q
-and sog -soiuBaad anb sofatA ap sg "soAanu so^qand soujBmB^ X sou
-jaaaa njtjídsa pp uoxsn^ pnaa Bun sg^, :BqBSaaáB o^ang '44sapjnjBu
SBpuap sb[ ap o^uauniAoui p ua X osaaáojd p ua ajaed BJjsanu soui
•btuoj ou is 'opBzqtAp o^qand ap opjij p o 'uppBu ap oSubj p JBp
unuaj soiuaqap anb oühp oX —oxMau^avs Bjaap— uaiq y,, : otjojba
opBuopuam p JBjn^nBUi p X¿81 3P ^^tg^^ao ap ^ p opunuojd
�avergonzarnos de que nuestro país no ocupe ni siquiera el modesto lugar
que le corresponde en las observaciones astronómicas de nuestro he
misferio y que los mejores trabajos astronómicos referentes al cielo
sur se publiquen en países de Europa o de los Estados Unidos de
Norteamérica.
En el hemisferio austral se dispone, como lo hemos indicado, de
poquísimos buenos observatorios astronómicos en comparación con los
que tiene el boreal. Este desequilibrio resulta muchísimo más grave
si se tiene en cuenta que el cielo de nuestro hemisferio es muchísimo
más rico que el boreal, debido a que contiene las dos zonas más bri
llantes de nuestra galaxia: el centro galáctico en Sagitario y la nebu
losa alrededor de Eta Carinae; además existen en nuestro cielo las
nubes de Magallanes, de extraordinaria importancia en Astronomía.
Vemos, pues, que cada día es más valedera aquella metáfora de Eddington de que la Astronomía es como un ave que intenta volar con
una sola ala; debido al desequilibrio que hemos mencionado.
Características Generales y Principales de Funciones del Proyectado
Observatorio de la Facultad de Humanidades y Ciencias
Es innegable que el prestigio cultural de nuestro país y su des
arrollo científico, exigen con urgencia la creación de un verdadero Ob
servatorio Astronómico. Ahora bien: ¿Qué característica fundamental
debería tener un Observatorio Astronómico destinado a la investigr
ción y a los estudios superiores que se estableciera en el Uruguay?
Hemos recalcado que es extraordinariamente superior el número de
buenos observatorios que existen en el hemisferio norte con relación
a los existentes en nuestro hemisferio. Por consiguiente debe pensarse
en crear un observatorio especialmente montado para el estudio de
aquellas regiones del cielo que no pueden ser escudriñadas desde los
observatorios que se encuentran en los EE. UU. y en Europa. El crear
un observatorio destinado, por ejemplo, al estudio de los pequeños
planetas sería obviamente un absurdo, puesto que esos cuerpos celestes
pueden ser observados perfectamente bien desde los observatorios que
hay en el hemisferio norte. Más aún; en el hemisferio austral se
encuentran las regiones más ricas de la Vía Láctea las que no pueden
ser observadas desde los mejores observatorios existentes en el Hemis
ferio Norte, como, por ejemplo, las nubes de estrellas en Sagittarius,
en cuya dirección se encuentran el centro de nuestra galaxia; las cons
telaciones de Carina y de la Cruz del Sur donde se encuentran las
concentraciones estelares cercanas de mayor densidad; además, cerca
de la Cruz del Sur se encuentra esa enorme nube cósmica que se llama
el Saco de Carbón, cuyo estudio es de extraordinaria importancia para
la Astronomía Moderna, debido a que de acuerdo a algunas teorías se
considera que en ella tiene lugar el nacimiento de nuevas estrellas.
La nebulosa obscura el Saco de Carbón transmite solamente del 25 al
30 /o de la luz de las estrellas que se encuentran detrás de ella; y
mediante un estudio de los espectros y de los índices de colores de
—8—
�—6—
•oaijdo afa [a aaqos Bpi^ajJoa uaíoBim Bun Bjaip anb ojio jod oiJBpunaas
oxaAuoa ofadsa ja opueiquiBO ^ Bjojaajjoa ajuaj bj opuBJijaj uibj^
-ass^^ ap oidoasajaj un ua opBuuojsuBJj jas Bjaipnd anb A BJnjjaqB ap
ojjaui un ap jopapajjB ap ja^jBg-jpiuiqag odij jap oun Bjaas opBjaaAojd
oíaojBAjasqQ [a ua bubjbjsui as anb jBjuauiBpunj ojuaiunjjsui jgj
•oiJajsiuiaq ojjsanu ua uajainbaj as anb
jBjajsa BaijsipBjsa ap A uoiaBJojdxa ap sofBqBjj so[ BJBd BiauBjJoduii
jBjuauiBpunj ap sa oidoasajaj ap odij ajsgj "umaBjjauad ap aapod ajq^j
-apisuoa uoa A BajB BijduiB Bun ua uoiaiuijap ajuajaaxa uoa sbijbjSojoj1
jauajqo ajiuiaad anb [a 'Bjojaajjoa ajuaj Bun ap A sofadsa ap bjsuod anb'
'ja}[Bg-jpiuiqag ja sa ouaapoui sbui oidoasajaj ap odi^ j^ "oapiAaiuo]^ ap
SBiuBaaaa sbj ua BJBaiqn as otao^BAjasqo ja anb oseo oaija^odiq ja ua
'pBpnia bj ap saanj sbj aod sopBqan^jad jas uis JBuotaunj uapand anb
BiauBjJoduii auuoua bj uauai} soaij^oajaoioj soajauiojoj so^ 'SBpBipnjsaJ
ajuauíBSopBpina jas uaqap anb 'oaauínu ubj^ ua 'sodij sojjo ap sajqBiJBA
uajstxa ísbiusiui sbj ap Boirapuoj^sB BiauBjJodrai bj b A uBziaajI
sbj anb sapBpijBnpiAipui sbj b opiqap opBjjBjap oipnjsa un opuBJj
-adsa uB^sa anb a^uBsdijaa odi^ jap sBjjajjsa QOS 9P -lopapajjB ^bjj *sajq
-bijba SBjjaj^sa sbj ap oipmsa ja BJBd aiuaxujBiaadsa Anuí 'jBuoiaBAjasqo'
boisijojjsb bj ua oduiBa oraisjiuBiJoduii un ojjaiqB u^q sBJopBaijdy
-rqnuioioj SBjnjaa sBg -bjsta ap soiund soijba apsap BiauB^Joduii ubj^
auap anb ja ísBjjajjsa ap sodji so^uijsip soj ap uoranqtj^sip bj ap oaijsip
-B;sa oipnisa ja asopuBnjaaja 'sauBjjB^Bj^f ap saqn^[ sbj ap SBpBtpnjsa
uaiq opis UBq ou anb sauot^aj SB^Jaia uBUBipmsa as 'ojduiafa Jod 'isy
•ajjo^j jap soiJOjBAjasqo soj Jod SBpBipnisa jas uapand ou anb ojata
jap sauoi^aj SBjjanbB ap BatsijojjsB ua soipnjsa soj jBjuauíBpunj oati
-afqo jod Bjjpuaj ^Bn^njj^ ja ua bijbjbjsut as anb oiJojBAJasqQ jg
•bjuiouojjsb bj
ajainbaj anb sauoiaBáijsaAui ap SBuiBJojd soj jbzijboj BJBd jBj^snB otjajf
-siuiaq ja ua sooiuiouojisb soijojBAJasqo soAanu soqanuí ap pBpisaaauJ
X^q 'oxjajsiuiaq ojjsanu ua sboiuiouójjsb sauoiaBáijsaAui a soipnjsa^
soj ap osbjjb OAijBjaj jap A jBJjsnB ojaia jap BzanbiJ bj ap Btauanaasuoa•
oiuoa anb a^jns ^BOijajuis BjauBiu ap oqaip souiaq anb oj jog
•BJoqB BjSBq opBzijBaj jap osuajuí sbui oiuisiqanuí oipnjsaV
un BiABpoj UBUiBjaaj SBjsa 'sauBjjBásj^ ap saqn^[ sbj ua pjbajbjj ap
soiuouojjsb soj oqaaq UBq anb sojuaiuiijqnasap souiisijuBjJodiui soj ap
jBsad y *njag ua opBjBjsui Biq^q pBpisJaAiujq ^q^jp ^p oiJojBAjasqQ
ja anb uoiaBjsa bj apsap opBiuoj usiqBq as anb sboijbjSojoj SBaBjd
UOa pjBAJBJJ ap pBpiSJ3AIUJ BJ U3 SBpBipiIJSa OpiS UBIJ SaUBJJBÍ^BJ^fap saqnu SBg 'SBUBajaa sbui sBaijaBjB$Bjjxa s^jjajjsa ap SBsojnqau sbji
uBjuasajdaj anb 'sauBjjBá^jy ap saqnu sbj UBJjuanaua as jBJjsnB ajsajaai|
oijajsiuiaq ja ua ajJBd bjjo Jog "BaiuoSouisoa BiauBjjodiui jBjuapuaosBJj!
ap Bijas zaA ns b anb oj 'BpBuoiauaui Bijoaj bj ap jojba ja ajuaiuBsojnSiJ^
jBuiuuajap uBpand soaijoaj soaisjjojjsB soj oáanj anb BJBd ajqBsuad\
-sipui sa uoiobuijojui Bsg #BJau Bsojnqau Bpijajaj bj b UBJajui anb^
soaiiusoa soubj^ soj ap sbdisij sauoiaipuoo A sauoisuaiuip sbj ajqos jijn
uoiDBiujojuí Bijaniu Jauajqo apand as 'sbjbjd sajojjiuiij sauoiSaj sbj ua
SBjjajjsa sbj ap oaijsipBjsa oipnjsa un uoa op^uiquioa 'sBjjajjsa SBjsa
�La primera combinación se utilizaría para trabajos de exploración,
estadísticos y fotométricos de zonas; la segunda para usar con las
células fotomultiplicadoras, a que nos hemos referido, y con espec
trógrafos.
Además el Observatorio debería estar provisto del siguiente ma
terial auxiliar indispensable: péndulo sideral de precisión, cronógrafo,
espectrógrafos, células fotomultiplicadoras, cámaras, comparadores, microfotómetro registrador, laboratorio fotográfico con ampliadora,
aparato para descubrimiento de estrellas variables, receptor de comu
nicaciones para señales horarias. El Observatorio debe poseer un taller
mecánico, para reparaciones y la construcción de algunos aparatos
complementarios y un laboratorio óptico.
Pasaremos ahora a mencionar otro importantísimo campo de la
Astronomía Moderna. Los estudios iniciados por Jansky y Reber per
mitieron determinar hace poco tiempo que nuestra atmósfera presenta
además de la ventana que permite la transmisión de las radiaciones
visibles, otra a las radiaciones electromagnéticas cuyas longitudes de
onda se encuentran entre un centímetro y veinte metros, es decir para
frecuencias comprendidas aproximadamente entre 150 megaciclos por
segundo y treinta mil megaciclos por segundo. Por consiguiente la
Astronomía posee en la actualidad dos ventanas en nuestra atmósfera
para observar el espacio cósmico. El trabajo de Reber sobre radioas
tronomía con sus primeros resultados fue publicado en la revista Astrophysical Journal en 1940. A pesar del breve tiempo transcurrido
desde ese entonces y de la existencia de la guerra durante ese lapso,
es mucho lo que se ha adelantado en el nuevo campo de la radio
astronomía. La mayoría de los países poseen potentes telescopios de
radio. En Australia existe un magnífico y completo observatorio dedi
cado a la radio astronomía. En los Estados Unidos de Norte América
se han hecho muchas nuevas instalaciones para contribuir al progreso
de esta moderna rama de la Astronomía. En Inglaterra a pesar de que
ya posee varios potentes telescopios de radio en funcionamiento y de
las graves dificultades económicas por las que atraviesa en la actualidad
y de la relativa falta de materiales que experimenta, se está constru
yendo un radio telescopio que costará más de un millón de dólares y
que requerirá unas dos mil toneladas de acero; esto evidencia una vez
más al alto grado de madurez cultural alcanzados por el pueblo y go
bierno de Inglaterra. El número de radio-telescopios existentes en el
hemisferio norte es extraordinariamente superior al que hay en el del
sur. Por consiguiente; en esta novísima rama de la astronomía ya se
ha producido un grave desequilibrio entre los hemisferios norte y
sur; lo que implica un enorme perjuicio para el progreso de la Astro
nomía, puesto que resulta por el momento legítimo suponer que el
cielo sur, el que es mucho más rico que el del norte para astronomía
óptica, también ha de resultar mucho más importante que el del he
misferio boreal para las investigaciones en radio astronomía. Por otra
parte en radio astronomía se han encontrado algunas conclusiones ver
daderamente sorprendentes con respecto a nuestro sol, el que si bien
— 10 —
�— II —
so¡ b soiJBsaaau somuiouojisb soiuaituiaouoa so[ JBJisiuiums
b uaiquiBj ouis 'BiuiouoJisy b¡ ap sodiUBO soju^sip ua sopBzipqaadsa
soaijjiuaia jbuijoj b aiuaunqos oa BpBuijsap 'soaiuiouojjsB soipnjsa ap
B¡anasa Bun ua asjtijaAUoa Bjaqap oiJoiBAjasqQ opBjapisuoa ¡g
•osajSojd Jopagn ns BJBd sa¡qBsuad
-sipui u^gnsaj sbdisjj SBiJoa^ SBUJapoui sb¡ A SBaijBiuajBui sb¡ anb b¡ na
SBpBuoiarqoAa sbui SBaijpuaia sbuibj sb¡ ap Bun aXn^iisuoa BiraouoJisy
b[ 'opBzqBnjund soraaq ouiog "Baisijojisy b¡ ap oduisa ¡a ua
sauoiOBStjsaAut ap uoxaaas Bun jaasod 'BjuiouoJtjSB-oipBJ B| ap Á
Biuiouojjsy B^ ap odui^a \9 ua sapuoiaBAjasqo 8auoiaBijsaAui ap sau
-oíaaas sb[ ap SBiuapB 'Bjaqap pBpisaaAiuj^ b| ap oxjojBAaasqQ ^3
•a^a 'BaiJjy png 4oaixaj\[ 'BqBJ^sny 'Bdoang 'soptujq sopBjs^ so^
ap scq uoa ajuatu[Biaadsa ^nuí 'opunxu ^ap eoxjo^BAJcasqo sa^Bdiaupd
so^ uoa opBjaauoa ajuauíBui^ui JBjsa Bjaqap 'siBd ^ap [Bjnqno osajo
-oad [B Á Biauaxa B[ b [ijn a^uauíBjapBpjaA ^as oiJojBAjasqQ opBjaa^ojd
¡ap joqs¡ b¡ anb BJBd 'aiuainSisuoa Jod '^ Bpuaia b¡ ap ¡BuotaBujaiui
sbui buibj b¡ Bjuasaadaj B^sa anb 'souiifip b^í omoa 'opiqap Biuiouojjsy
b¡ ap oduiBa ¡a u^ a¡qBsuadsipui sbui uiib Bj¡nsaj Bqnsuoa ¡bj bu¡
•BiaBaija a¡qBZB¡duiajji a pBpisojauaS uoa sojjosou uoa uoJBJoqB¡oa
A oxjojBAJasqo opB^aa^ojd ¡a jod sajaiur ouins uoJBj^souiap sauainb
anóiHMg A ^og *f xavg 'Aa^dVHS Avoaavjj sajoiaop so¡ b soui
anb so¡ aj)ua souioupj^sB sajuauxuia b A Baiuiouoj^sy ¡BuoiaBu
-ja^uj uoiuj^ b¡ b opBgnsuoa souiaq 'XBnSnjjq ¡a ua asjBpjsui b oaiui
-ouoJisB oiJOiBAjasqo un Jod SBpqduina jas UBjjaqap anb ssaijijuaxa
sauoiaunj sb¡ jBipn^sa ¡b anb BiauB^suoa Bsajdxa JBÍap souiaqaQ
•BIUIOUOJ^SB OtpBJ B[
p^pqBnjaB b¡ ua aua^ anb BiauBjjoduii auuoua b¡ oiajauoa o¡duiafa un
uoa JBzqBnjund op^asap soraajj qiui ap uapjo ¡ap jo^a^j un jod jbj
-uauínB uapand 'otdoasa¡aj-oipBJ ¡b saiuaipuodsajjoa Bpuo ap sapn}iSuo¡
sb¡ ua sauoiaBipBj sb¡ ap pBpxsuajuí b¡ 'sajB¡os SBqauBui ap pBpiAijaB
ubjS ap SBaoda sb¡ aiuBjnp anb opB^B^suoa Bq ag 'Baisig b¡ BJBd sajaiui
ubjS ap Baisjjojjsy ap Biua¡qojd ouiisjiuB^Joduii un Ba^uB¡d 'sa¡qisiA o
SBUBizjjaq s^puo opuBsn auiuua^ap b¡ as un^as ¡os ¡ap ataijjadns b¡ ap
SBjn^jaduiai sb¡ ajjua Biauajajip a¡qBjou Bg #sopBJ ¡ira sias soun ap
jo¡ba un Bj^uanaua as 'a¡qistA ojjaadsa ¡ap buoz b¡ ua ¡os ¡ap uoisiuia b¡
opuBsn 'sojaajjad sajopBipBJ so¡ BJBd ^[DMVTíg ^p B¡nuuoj b¡ aiustpaui
¡os ¡ap BjnjBJadtuai b¡ Buiuuaiap as opuBn^ #sopBj3 ap up¡¡iui un
ap jopapaj¡B ap Bjn^Bjaduia^ Bun A ¡os ¡ap oaiido oj^auíBip ouisiui ¡a
auau anb 'ojSau Bas o 'ojaajjad JopBipBJ un ap uoisiuia b¡ b apuodsajj
-oa uotDBipBJ b¡ ap pBpisuajut b¡ 'sajB¡os sBqauBUi ap BtauasnB ua anb
uBaipui sopBj¡nsaj sog 's^uí ¿ so¡ A "suia Q^ so¡ ajjua sa^uajajip Bpuo
ap sapn}i^uo[ ojjBna ua ¡os ¡ap uopBipBJ b¡ ap sajB¡nSaj sauoiaBA
-jasqo ubzi¡b3j as aSptjquiBg ap pBpisjaAiujg b¡ ap qasipuaABg oijo^bj
-oqBg osouibj ¡a ug #sB¡¡ajjsa SBuiap sb¡ ap uoianjtjsuoa b¡ b o^oadsaj
uoa souiauai anb s^ijoai A so^daauoa so¡ jBJofam SBtuapB japod oipnjsa
asa ap s^abjj b A 'Bgaj^sa bj^o jainb^na b anb BpB¡¡B^ap sbui ouiis
-iqanuí BjauBiu ap JBipnisa B¡japod BJBd sojiosou b BiuBajaa ns ap bí"bj
-uaA BiJBuxpjoBjjxa b¡ B)uasajd 'BiJBuipjo Bgaj^sa Bun sa anb o^jaia sa
�eos, físicos, geodestas, marinos, geógrafos, meteorólogos, etc. Será muy
fácil conseguir la venida de famosos astrónomos europeos y norteame
ricanos que deseen hacer investigaciones del cielo sur, los que al mis
mo tiempo desarrollarían cursos especiales y seminarios que contri
buirían a darle jerarquía internacional a la considerada escuela, a la
que vendrían indudablemente en el futuro estudiantes becados del ex
tranjero, muy especialmente de los países latinoamericanos. En esa
forma se contribuiría efectivamente a que nuestro país sea verdadera
mente la Suiza de América.
El proyectado Observatorio deberá además convertirse en un cen
tro de popularización de la Astronomía, colaborando en este sentido
con el magnífico planetario que por iniciativa del Sr. Intendente de
Montevideo, Agr. Germán Barbato, se instalará dentro de pocos meses
en el Parque Pereira Rossell. Los días de fiesta deberá estar abierto
el Observatorio al público, al que se le proporcionaría todo género de
explicaciones.
Por otra parte se organizarían conferencias y clases a los niveles
de los estudiantes de las escuelas primarias y secundarias sobre temas
modernos o antiguos con una presentación novedosa; se dispondría
de un telescopio para uso de los aficionados y del público en general;
se suministrarían artículos e informes a los periódicos sobre todos los
acontecimientos astronómicos dignos de ser divulgados.
Resumiendo: en base a todo lo precedente consideramos que el
proyectado Observatorio debería cumplir las siguientes funciones:
a) Investigaciones astronómicas en:
1)Exploración y fotometría de zonas especiales del cielo de nuestro hemis
ferio y estudio individual de algunas estrellas especiales. Para este tipo de
trabajo se adquiriría un telescopio del tipo Schmidt-Baker de alrededor de
un metro de abertura y que se pueda transformar en un telescopio de tipo
Cassegrain retirando la lente correctora y cambiando el espejo convexo
secundario por otro que diera una imagen corregida sobre el eje óptico.
La primera combinación se utilizaría para trabajos de exploración y fotométricos de zonas; la segunda para el estudio individual de estrellas, me
diante fotómetros fotoeléctricos y espectrógrafos. El material auxiliar indis
pensable para las referidas investigaciones sería: espectrógrafos, células
fotomultiplicadoras, microfotómetro registrador, fotómetro comparador, apa
rato para el descubrimiento de variables, prisma objetivo, péndulo sideral
de precisión, cronógrafo, receptor de comunicaciones para señales horarias,
un pequeño refractor con cámara Ross (el que se utilizaría además para los
trabajos de los aficionados, para enseñanza y popularización), laboratorio
y taller óptico, taller mecánico para reparaciones y construcción de instru
mentos complementarios, laboratorio fotográfico con ampliadora.
2)Radio astronomía, para lo cual se dispondría de un radio telescopio
para efectuar exploraciones en zonas especiales del cielo sur y estudiar
algunos aspectos particulares del sol. En este campo se estudiará un pro
grama detallado de investigación en colaboración con los principales obser
vatorios dedicados a radio-astronomía y muy especialmente con el de
Australia, por ser el más importante que se encuentra en el hemisferio sur.
Se instalará un laboratorio y taller electrónico, lo que es indispensable para
el empleo del referido radio telescopio.
— 12 —
�— si —
•tjpuBDijipa uou,, ajqumpiAjas ap buoz buh ap
Biauajsixa bj ojnjnj ^a BJBd BzijuBJB^ as tsb sand 'pBpma bj ap saanj
sbj ap opBfajB ajuauíajuaTarjns 'anbj^d ojjduiB un ua anbxqn oj as
anb ajuamaAuoa sgj *oTJOjBAjasqo jap uotobjbjsut bj BJBd 'ojuauíBjjBd
-3Q jap BajiB jap soaijajijad sanbjBd soj ap oun ap ojjuap SBajBjaaq
sbijba ap oipajd un 'oapiAajuoj\[ ap oidiaiunj^ jb bjbjtotjos ag ^g
•siBd ja ua ubjjbz
-TjBaj as anb uoiaBijsaAui ap sofBqBJj sojnjnj soj BJBd uBjjBiisaaau
anb SBatuaaj sbj uBijiainbpB 'opunut jap SBjsijBiaadsa sajofaiu soj ap
opsj jb 'BjauBtu Bsa ap í^BnSnjj jap oiJojBAjasqQ ja ua ubijbjbjsut
as anb soj b sajBjxuirs sojuaumjjsui ua ouiiutui ouioa oub un aiuBanp
BJBd soaafuBJ^xa sotJOjBAjasqo saj^ b so^BnSiun souioupjjSB
ap oiAua ja 'oiJoiBAjasqQ jap ojuaiuiBuoraunj uanq ja ^bzi^ubjbS
ajqBsuadsiput sa uaiquiB^ "soaijijuaia sojuauuu^sut sajBdxautjd
soj ap uoiaisinbpB bj BJBd uaxqxuBj otuoa 'tsb í oyjojBAjasqQ OAanu
jap uoiDBSiisaAut ap SBiuBjSojd soj ap Á uoiaBziuB^jo bj ap sajjBiap
soj 'Bdojn^ ap Á sopiujq sopB^s^ soj ap soaiuiouoJisB soiJo^BAjasqo
sajofaiu soj uoa JiuaAuoa BJBd ojafuBjjxa jb SBuosjad sop ap ojAua 'ojd
-uiafa jod 'ua JijjaAui b ojqnj íorjojBAjasqQ jap uoiobuijoj bj ap opojj
-ad ja BJBd oiJBiunaad ojqnj un asjaaajqBjsa aqap ^(aj bj u^ (^
•otnsiui jap ojuaiinBuoiaunj Á uoiobztubSjo 'upiasuijoj bj (oaiuaai b^sta
ap ojund ja apsap SBiauat^) A sapBpiuBiunjj ap pBijnas^j bj b) pBpisjaA
-iuj^ bj b BjBijuoa as anb JEaipui aqap ^aj Bidojd B>q •o^uaiiusuoiaunj
a^uajaija A jbuijou ns BJBd sajajjB^ A soiJo^BJoqBj 'Baaioijqiq ns ap
upiaBZTUBSjo bj 'sopBaipui soaiji^uaio soiuauínjisui soj ap uoiaisinbpB
bj 'uoiaanjisuoa ns BJBd soiJBsaaau sopuoj soj anSjojo anb jBiaadsa
^aj Bun jod op^aja jas aqap oauuouojjsy ojjojBAjasqo j^
(^
PP uoi^b3jd bj bjbcI asjjnSas UBJdic^p anb
"BIUIOUOJJSB BJ B SOpBUOpjJB SOJ 9p S9pBpiAIJ3B SBJ OpUBJUaiUOJ
A sauopBJBdajd A sap^pa sbsj^ajp BJBd sas^p A SBpuaJajuoa opubzjubSjo
'Bjsaij ap SBip soj oaijqnd ib SBjjand sns opuauq^ 'oapjAajuow ap Bajj|juaj3
uoiaBjnA¡(j ap ojjua^ |ap ouBjauBjd la uoa uopBJoqBjoa Bqaaqsa ua 'ojqand
pp oaqqúap pAiu, ja JBAap b ajuauíBjaajjp Bumqujuoa ouojBAjasqo 13
'vtiuououjsy vj ap upi^vzijnjndoj (a
•BqiJJB sbui sopBaipui souiaq oujod sajBuoisajoid
sojjo soqaniu uaiambaJ anb sooiujouojjsb sojuaiuipouoa soj jbjjsiuiuius BJBd
uaiqiuBj oujs soiuouojjsb JBaja BJBd ajuamsios ou biuiouojjsv ^p ^janasg
Bun bubziubSjo as ouojBAjasqo iap oaqquaia jBuosaad ja X 'sop^uop
-uaui uopBzjjBjaadsa ap Boajo¡[q¡q bj 'soiJojBJoqBj 'sojuamnjjsui sol ajuBjpa^v
^ 9p svnwu svjupsip ^/ wa nzunu^siia A soipnjs^ (q
saaBdBa juauiBjapBpjaA
SBuosjad SBaod sbuh A íojafuBJjxa jap A sib^ jap ^aisq A BaijBuiajBui ap sojj
-uaa soj uoa uopBJoqBjoa ¡JBinapa ap SBuinbBui íuopBzijBpadsa ap SBjsuaj
sa^dpuud sbj uoa 'BpBzi^Bpadsa Baajojiqiq Buanq Bun ajqBsuadisipuj
sa (Bna oj BJBd 'Bauoa; Baisqojjsv ^\ ap oduiBa ja ua sauopB^psaAuj (g
�Es conveniente tener presente que si no se encontrara algún lugai
lejano, dentro del territorio de la República, en el que las condiciones
de visibilidad resultaran sumamente superiores, no es ventajoso, por
varias razones, ubicar al Observatorio muy lejos de la ciudad. Por el
estudio preliminar realizado no se ha podido encontrar un tal lugar;
por consiguiente, parecería que una ubicación muy conveniente para la
instalación del Observatorio sería en un parque municipal en Carrasco.
En el seminario de Astronomía de la Facultad se estuvo estudiando
con detención el problema de la visibilidad y de la ubicación del
Observatorio de acuerdo a las funciones y programas generales que
hemos indicado. El profesor Alberto Pochintesta, a sugestión y con
la colaboración del profesor titular de Astronomía de la Facultad, ha
programado una investigación bien estudiada de las condiciones de
visibilidad astronómicas en los lugares que parecerían de acuerdo a un
estudio preliminar como adecuados para la instalación del Obser
vatorio.
4)La edificación consistirá de: un edificio central con dos cú
pulas, biblioteca y locales para la dirección, secretaría, aula, labora
torio óptico, laboratorio fotográfico, gabinetes para trabajos científi
cos, archivos de placas, taller óptico, los instrumentos auxiliares de
precisión y demás dependencias; del edificio necesario para los apa
ratos registradores y el instrumental del radio-telescopio y del labora
torio y taller electrónico; de un pequeño taller mecánico para repa
raciones; de las viviendas para los astrónomos; una casita para el
cuidador. Deberá destinarse para gastos de edificación la suma de
cuatrocientos mil pesos y cincuenta mil para la adquisición de muebles.
5)Para la adquisición de los instrumentos fundamentales y ac
cesorios indicados se destinará la suma de ochocientos mil pesos.
6)Se destinará una suma inicial de cincuenta mil pesos para la
formación de la biblioteca de especialización.
7)Se destinará una partida de cincuenta mil pesos para becas
de los tres astrónomos uruguayos a que nos hemos referido y para
los gastos de viaje de la comisión encargada de la organización y de
la adquisición del material científico.
8)Se crearán los siguientes cargos permanentes para el funcio
namiento del Observatorio: un director; tres astrónomos jefes de sec
ciones; tres astrónomos auxiliares; un calculista; un secretario; un
bibliotecario; un ayudante para el laboratorio óptico y fotográfico;
un experto en radio-comunicaciones y su correspondiente ayudante;
un mecánico, un jardinero, dos limpiadores. Se tratará que los cargos
científicos sean con dedicación exclusiva en todos los casos en que
sea conveniente. En el presupuesto anual se destinarán partidas para
libros y adquisiciones de revistas de especialización, adquisición de
material científico, reparaciones de instrumentos, etc.; y una partida
de 10.000 pesos anuales para atender los gastos de viaje y estadía de
un astrónomo extranjero para realizar estudios del Hemisferio Sur y
— 14 —
�V,— si —
;~ /'uoiaBzippadsa ap sosjna oiJojBAJasqQ p na jb^jojjb
-sap ¿^ipas oijajsituaq pp soipnjsa jszipaj BJBd 'ojafuBJ^xa ouiouojjsb
on g(f>/BipBjsa A afBiA ap sojsb so[ japuajB BJBd sapnuB (S0S33
3IÍ^^r^Z3IG) —'000'OT $ 9P ^pnJBd Bun asjBupsap Bjaqap
üaiiuouojjsy oiJojBAjasqQ pp ojsandnsajd pp ojjuaQ — o-¿
•[BuopB^[ oaituouojjsy oijojBAjasqQ pp ojsandnsaid p Bjsd
ap paana^ ojsandnsaj^ p na asjinpm b (S0S3J 3IPV[ VX^3H^0
—000081 $ ^
•orasiu
-b8jo p SBxauB sapBpisaaan sbjio á otJBipqora p BJBd (S0S33 3IP^
VXM3Í1DNII3) —0000S ^ aP BUins BI ^ 'soxau^ sns A puoiaB^ oaiuipu
-ojjsy oiJoiBAjasqQ pp oxaijtpa ^ap uoiaanjjsuoa b[ BJBd (S0S33 3IIM
SOXM3I^OHXVI13) —00000^- I 9P Brans Bl ^sBupsaQ — oS
•opojBAjasqQ ajsa ua bjbuoiduiij
anb uoiaBzippadsa ap Baa^o^qiq b^ ap uopBinjoj v\ BJBd (S0S33
VXM3Q3MI3) —000'OS t 9P BUIn8 BI
oatniouojisy oíaoiBAjasqQ pp
-joj vi BJBd soxjosaaaB A sapjuaniBpunj soiuaumjjsui so^ ap uppismb
-Pb bT BJBd (S0S33 31W S0XM3I30H^0) —'000008 $ 9P Brans BI
A sapBpiuBrnng ap pBj^naB^ b^ b asBui^saQ — o'g
oaiuiouojjsy oiJojBAJasqQ pp
ap SBuiBj^ojd A uoiobziubSjo ap sa|[Bjap so^ 'soAijaadsaj
soaiuaaj so^ uoa JiuaAuoa BJBd opunin pp sootiuouojjsb sorjo^BAjasqo
sajofarn so[ b SBuosjad sop JBiAua BJBd A 'oub nn ajnBjnp sojp ua
jBfBqBjj BJBd sojafuBJjxa soxjoiBAjasqo b soXEii^njii souiouojjsb sajj
JBiAua ap uij p uoa (S0S33 3IM VXM33DMI^) —'0000S $ 9P Brans
b^ SBpuai^ A sapBpiuBumjj ap pBjjnaB^[ b^ b asBupsaQ — o#^ "jjy
bj ap pBpisjaATuj^ v\ ap SBpuai^ A sapBpiuBUinjj ap pB^
ua oimpsuj ouioa BJBuoiaunj anb p 'puoiaBUjajuí BOijijuaia
uoiobuijojui ap oiquiBajajuí a upiOB^psaAui 'jopadns Biauaaop ap sauíj
uoa puopB^[ oairaouoj^sy opojBAjasqQ p asBaj^ — o'^ opaijjy
•OAijiuipp ojuaiuiBuopunj ap Baoda v\ vxvd ouioa oiJojBAjasqQ pp
A uppBuuoj ap opojjad p ua ojubj 'BJapuBuij Baiuaa^
o puosjad Boiuaaj BpnX^ ojafuBJixa pp sBDijpuap eapBppua
uoa JBiBJjuoa BjBd pB^paB^ b[ b asjBzijojnB ssuiapB aqaQ (oí
•Baiun piaiui uopnqij^uoa
Bun ua o soAisaans A sa^uauBuuad soiJBiunaad sajJodB ua Bas 'sa^qanuí
-ni ua Bas 'oapiAa^uojy ap pBpipdiaiunjy bj^ ap BjsiAajd upianqijjuoa
bi JBjdaaB BJBd pBjpaB^ b[ b ajuauíp^a^ asjsziJOjnB oqoQ (6
•sosad pui Bjuaqao ojuata b jopajuí jas Bjaqap ou oxjojBAjasqQ pp
pnuB ojsandnsaj^ pp o^uoui ^^ 'uopBzitppadsa ap sosjna
�Art. 8. — Autorízase a la Facultad de Humanidades y Ciencias
a aceptar del Municipio de Montevideo la donación de los predios
que se consideren necesarios e indispensables para la instalación del
edificio y demás dependencias del Observatorio, quedando afectados
los inmuebles adyacentes dentro del área que técnicamente fuere nece
saria por servidumbres "non edificandi", y otras que puedan impo
nerse como consecuencia de las necesidades técnicas del mismo servicio.
Art. 9. — Autorízase a la Facultad de Humanidades y Ciencias a
aceptar, con la intervención del Consejo Central Universitario en su
caso, las donaciones en especies o en aportes pecuniarios permanentes
y sucesivos o en una contribución única, que se hicieren para el Ob
servatorio Astronómico Nacional.
Art. 10. — Autorízase a la Facultad de Humanidades y Ciencias
para contratar en el extranjero con entidades gubernamentales o enti
dades particulares científicas, ayuda técnica personal o ayuda técnica
financiera.
Art. 11. — Las cantidades necesarias que insuma el cumplimiento
de esta ley, se tomarán de Rentas Generales de los respectivos ejercicios.
Art. 12. — Comuniqúese, etc.
Antecedentes relativos al Observatorio Astronómico en esta Facultad
1. — Exposición del Consejero Justino Jiménez de Aréchaga en la
sesión del Consejo Central Universitario de 16 de agosto de 1950.
"El señor Consejero Jiménez de Aréchaga da cuenta que ha reali
zado gestiones ante el Intendente Municipal de Montevideo para que
dicho organismo público coopere financieramente a fin de dotar a la
Universidad de un Observatorio que permita el más eficaz funciona
miento de la Cátedra de Astronomía de la Facultad de Humanidades
y Ciencias. Se contaría así con un elemento eficaz para la enseñanza
de esa disciplina científica y por otra parte el Uruguay podría colaboborar en las observaciones de la esfera celeste que han sido planeadas
por organismos internacionales desde hace varios años. El Intendente
de Montevideo Agrimensor Barbato ha prestado amplia acogida a esta
iniciativa y es su propósito propiciar la inversión de $ 500.000.— para
llevarla a la práctica. Hasta ahora las gestiones no tienen carácter ofi
cial y es por ello que, antes de llevarlas adelante, desea saber si el
proyecto merece la aprobación del Consejo Universitario, a efectos de
dar carácter oficial a los trámites.
El señor consejero Capra manifiesta que hace algún tiempo se
realizaron tratativas para transferir a la Universidad el Observatorio
Astronómico que posee Enseñanza Secundaria; ese plan sigue aún en
pie y no será difícil, a su juicio, llevarlo a la práctica; de modo, pues,
que se podría apoyar el proyecto del Decano de la Facultad de Huma— 16 —
�— ¿I —
•jBuos.iadi.in^d odjana un b o Jo^aajiQ un b BpBijuoa Jas ap bij
ojnitjsuj jap uoiaaaJiQ bj is BJipiaap as a^uauíBunjJodQ — o*¿ *ijy
'upiaBuSisap ns
ap oub jauíijd jap oajuap 'ojnipsuj ja BJBd oApiupap upiaBjuauíBjSaj
ap o^aa^ojd ja BJBJBdajd oinjpsuj jap uoiaaajiQ Bq — 09 -^jy
•pBjjnaBjj bj ap OApaajiQ ofasuoq ja BAjansaj oj isb anb ajduiais 'oiafqo
ns ua^njpsuoa anb SBaijpuaia SBuijdiastp sbj ap bjos Bun ua sauoia
-BSijsaAui b sopBazjdB ajuauíjBjodiuaj jas uBjpod oinjpsuj jap sosjna
-aj soj sopoj^ ^osbo Bp^a ua auiuwajap as anb odiuap ja jod Á 'o^aap
jb sopBuSjsap sajopBijsaAui o sajosajojd sbui o oun ap uoioaaaip bj
ofBq asjBzijBaj b 'pB}jnaB¿| bj ap oAtjaajiQ ofasuo^ ja jod sopBqoadB
a^uauíBiAaad uptaB^iisaAui ap sauBjd ap upianaafa bj b o 'sojaa^ojd ap
upiaBzijBaj bj b sosjnaaj sns JBaijdB Bjpod o^n^ijsuj jgj — o-^ 'ijy
•ouBaaQ jap osbo ns ua o 'ojnjijsuj jap
uoiaaajiQ bj ap Biauapua^ui-iadns BiBipauíut bj ofBq 'oAijaadsaJ ojuaui
-B^JBdap jap ajaf ja ^od Bjaajafa as 'ojuauíB^jBdap Bp^a ap baijbjjsiu
-juipB upiaaaaip wj -ouBaaQ jap Á pBjjnaB^ bj ap OAi^aajiQ ofasuo^) jap
Biauapuajuijadns bj ofBq 'oAijoadsaj ojuauíBjjBdap jap apf ja jod Bjaa
-jafa as 'oiuauíB^jBdap BpBa ap Baijpuaia uoiaaaaip B-q — o^ 'jjy
•sajuauBuuad sojuauíBjjBdap sop 'souaui oj jod opin^ijsuoa uBX^q as
ou oiuBj ua ojniíjsuj jap uoiaaajip bj BjaaAoad as o^^ — o#g '^jy
•ojiujjsuj
ja BaJBqB anb SBUijdiasxp SBSjaAip sbj ua BaijBtuajsis uoiaB^saAui bj
b sopBupsap saiuauBuuad sojuauíBjjBdap 'o^niíisuj jap ojjuap ubjbziu
-bSjo as 'ajuaiuaAuoa auiijsa oj ofasuo^ ja anb Bpipaui y — o*
sBtauai^ ua sauoiaBijsaAuj ap oimijsuj ja assaj^ — oq ojnap^y
yj X sdpnpmniunfj 9p pvipi^vj vj ap
smouaij ua sauoiavSpsaauj ap ojnipsuj jap
sns
-oad BJBd ojopuBzuojnB 'BBqaa.iy ap zauauíif oaafasuoa jouas ja jod
BpBjnuuoj B^sandojd bj b o^odB ns jB^saad piAjosaj ofasuoq jq
•BadBq oaafasuoa aouas ja Biauajajaa oqaaij Bq anb b sau
-ojisaS sbj jBztjBn^aB osiaa.id Bjas anb BjsapiuBui jojaa^ aouas jq
•uoiaBAaasqo ap uaiq sbui ouis BzuBuasua ap ojuaum.nsui un aini
-xisuoa ou anb ua Batpsj otaojBAjasqo ns pBpisjaAiuq bj b jpajsuBJi
BJBd BijBpunaag BzuBuasuq ap sapBptJojnB sbj b uojatAOtu anb sauozBJ
sbj ap Bun aiuauíBSiaajd anb ^sajdxa Bjd^q oaafasuoa jouas jq
•jBjjojJBsap aajsauaui Bijas anb Bappuata
uoiaBSi^saAui ap JoqBj bj BJBd aiuatuaAuoa uao^q oj ou SBopsuajaBJBa
sns ojad Biouaaop bj Bjsd op^naapB Xnuí sa BiJBpunaag BzuBuasuq ap
odinba ja anb Bsajdxa BáBijaajy ap zauaraif ojafasuoa jouas jq
•BtJBpunaag BzuBuasuq aasod anb upxa
-BAjasqo ap jBijajBtu jap BSaj^ua bj JBjajaaB ap oíamfjad uts sapBpiu
�3.o — Informe del Consejero Carlos E. Berta relativo al Instituto de
Investigaciones en Ciencias Exactas.
Señor Rector: El proyecto de creación del Instituto de Investiga
ciones en Ciencias Exactas, que presenta el Consejo Directivo de la
Facultad de Humanidades y Ciencias, encuadra en las disposiciones
de la ley N.o 10.658, por la que se creó la mencionada Facultad; y en
particular, se ajusta a lo dispuesto en el inciso A. del artículo 2.o, que
comete a la Facultad la función de fomentar la investigación científica
superior.
En cuanto a la estructuración del organismo a crearse, el proyecto
prevé la formación de departamentos para las distintas materias que
se incorporen en el futuro a la esfera de acción del Instituto, pero no
compromete desde ya soluciones de detalle, limitándose, tan sólo, a
fijar un procedimiento para su paulatina organización.
Opino, por consiguiente, que el proyecto debe merecer la aproba
ción del Consejo Central.
Con referencia al problema presupuestal a que dará origen la
creación del proyectado organismo, creo oportuno señalar que, exis
tiendo en el país institutos cuyas actividades son, por lo menos en
parte, afines con las de aquél, sería lógico que la creación de los futuros
departamentos quedara supeditada a que se hubieren agotado previa
mente las posibilidades de cooperación que puedan ofrecer a la Facul
tad de Humanidades los referidos institutos.
El Art. 3.o de la citada ley N.o 10.658 al referirse a las solicitudes
de personas interesadas en realizar investigaciones importantes y dig
nas de estímulo, ha previsto ya esa cooperación al establecer que "los
materiales bibliográficos, científicos, de laboratorio y demás instru
mentos técnicos de propiedad de los institutos oficiales quedan afecta
dos a la mejor realización de esas investigaciones en las condiciones y
con las garantías que establecerán las propias autoridades directivas".
Por lo demás, considero que esta reserva puede fundarse en razo
nes de interés común, porque, dado que los recursos que el Estado
asigna a los institutos científicos, son en general reducidos y a menudo
inferiores a sus necesidades, existe conveniencia general en evitar la
dispersión de esos recursos limitando el número de institutos afines al
mínimo compatible con las necesidades del país.
Saludo a usted muy atentamente. Fdo. Carlos E. Berta.
4.o — El Consejo Central Universitario en la sesión del 25 de Octubre
de 1950, aprobó la creación del Instituto de Investigaciones en
Ciencias Exactas de la Facultad de Humanidades y Ciencias.
5.o — El Consejo de la Facultad de Humanidades y Ciencias en el año
en curso, resolvió reiniciar las gestiones relativas a la creación
de un Observatorio Astronómico Nacional como un Instituto de
la Facultad.
— 18 —
�— 6t —
•S9[BUlSlJQ S9UOI3B8
-IT83A.UJ B B[JBJ¡ldB BJBd 00'000'OS í ^P Btuns Bl 8P ^al J0(I ^UOdsip pB|[tl3B¿] B^ ([)
í9BiJBiunaad sauoia^u^isy (y
:ua jijsisuoa
Bjpod opunjsa ap ^ uoiaBJoqBpa ap uoiaBjsajd Bg 'sapuiátjo sauoiaBij
-saAui ap sajuauodo^d so[ b BjBjsaad anb oXodB p 'sBip Bjuasas ap oijoj
-uajad ozB[d pp oajuap BjaApsaj OAii^^^iQ ofasuo^ ^g — 0*9
anb opBiuixojdB odinaij
pp X nopBt}saAur b^ BjBq as anb ua JBn^ pp noiaBuiuuajaQ (j
ísajtopBJoqBjoa uoa o
ajnanqBnptAiput opBzipaj Bjas ofBqBJj p is ajqos uoiasoipuj (a
íuBjiaips anb SBUBiunaad sauotonuáisB sb^ ap uop^oipuj
(p
íuotaB^^saAui ap ofBqBJj p oqBa b jba^j^ BJBd uBjaxnbaí anb
'•aja '[Bjuaninjjsui 'Bjpj^oqqiq 'pxaajBui p ajqos uoiaBp^ (a
^jtBzipaj nauodoad as anb pui^
-iJto noiaB^ijsaAui b^ ap ofBqBjj p aaqos BAijBaqdxa Biaouiaj^[ (q
íasjB^pq apand apuop aBn| p opuBsajdxa
o ajuaipuodsajjoa pjuauínaop sqanjd B[ opuB^aa^B '*aja 'Bpqduina
tjsaAní ap o ajuaaop ñopas 'sopBzipaj soipnjsa 'sanoiaBaqqnd 'sof
'sapuosaad sajuapaaajuB ap BpBiauBjsunaap uop^aipuj (b
: sajuaináts sanotaipuoa
sbj ua 'oXodB ap sapnjiaips sns JBjuasaad usjaqap 'puiSoo
-saAui ap sofBqBaj ap upp^zipaj B[ ua sopBsaaajuí sog — 0*5 *jjy
•sojnjijsuj sojjo ap o 'pBpisjaAiujq b[ ap
sbjjo ap ajJBd jod uoiaaajoad ap ojafqo usas ou anb sapuiápo sauoiaB^
-ijsaAui sb[ ajuauípdiauod ^BXodB Bjaqap ofasuo^ ^g — o^ 'jjy
•sapnjiaqos sns ap uoiaBj
-uasajd b[ BJBd s^jp Bjupjj ap oz^^d un sajuBJídss so^ b bj^Ctj as X oub
sp^a ap a^qnjaQ ap saui p ua Bj^njaap as opBuiBj[ |g — erg
ap saaosajoad ap ajBJj as anb souaui b 'ofasuog pp sajuBjáajui ap ^
ap ojoa p BJt^ixa as 'spd p ua SBpBatpB^ ou SBuosjad ap sapnjiaips b
oXodB p aapaauoa bjb^ *ojuauiB^Sa^ ajuasajd pp sbuijou sb^ b asopuBj
-snÍB oXods ns uoa sapupfrio sauoiaBijsaAux JBztpaj uaasap anb sbuos
•jad sb[ SBpoj b opBuiB[{ un BJBq OAijaajtQ ofasuo^ |g — o-^ *jjy
•pBjjnaBg b^ ajjBduii BzuBuasua BXna SBijajBtu sb[ uoa SBpBuoia
-B^aj uBjBjsa X SBpuai^ 'bijojsijj 's^jjag 'Bijoso^xg ajqos ubjbsjoa 'st'ól
ap ajqnjaQ ap g ^qaaj ap 8S9 01 'M ^9T BI aP o^9-1^! ^ opunSas so^
-natjJB so^ uoa opjana^ ap 'sapui^iao sauoiaBSxjsaAut s^g — o-[ "j
OXN3^V1O3H
(1) SaiV^IOmO SaMOI^VOIXS3AMI
�B) Suministros de medios informativos, material bibliográfico,
instrumentos requeridos, etc. El apoyo de la Facultad deberá ser
votado por la mayoría absoluta de los miembros del Consejo Directivo.
Art. 7.o — El Consejo Directivo destinará una parte de rubro de
investigaciones originales —que fijará según los casos— para la desig
nación de colaboradores contratados entre los estudiantes de la Facul
tad o fuera de ella y a propuesta fundada de quien aspira a realizar
la investigación, sin perjuicio de que cualquier otra persona pueda
presentar directamente al Consejo sus aspiraciones para intervenir en
la colaboración.
Art. 8.o — Los investigadores que reciban el apoyo previsto en los
artículos anteriores deberán:
a) Dar cuenta mensual al Consejo Directivo de los trabajos rea
lizados;
b^
Presentar en tiempo el trabajo de investigación original;
c)Someterse en sus tareas al contralor que disponga el Consejo
Directivo y expedir los informes que les requieran las autoridades de
la Facultad;
d)Orientar en lo posible a los colaboradores, personas interesa
das y en especial a los estudiantes, enseñándoles las prácticas de inves
tigación. El incumplimiento de cualquiera de las obligaciones indicadas
puede dar base al retiro del apoyo.
Art. 9.o — El Consejo Directivo someterá los trabajos de investi
gaciones originales al juicio de comisiones asesoras integradas por
personas de notoria capacidad.
Art. 10. — El Consejo Directivo, no obstante lo dispuesto en los
artículos anteriores, podrá utilizar otros procedimientos para fomentar
las investigaciones originales, estableciendo premios anuales para los
mejores trabajos que se presenten. Esos premios serán fijados distri
buyendo equitativamente los fondos autorizados, entre los dos fines
esenciales de la Facultad: investigación superior en Humanidades y
Ciencias.
Los trabajos serán juzgados por un Tribunal de personas de noto
ria capacidad que se regirá por las disposiciones vigentes sobre tribu
nales de concurso.
Art. 11. — Los trabajos de investigación original realizados con el
apoyo de la Facultad de Humanidades y Ciencias, de acuerdo con este
Reglamento, podrán ser publicados por decisión del Consejo Directivo.
En todos los casos la Facultad de Humanidades y Ciencias tendrá pre
ferencia exclusiva para la publicación de estos trabajos; publicación
que podrá hacerse, si se considera conveniente, en la Revista de la
Facultad o fuera de ella en libros, folletos, etc. Transcurrido un año
de la presentación del trabajo resultado de la investigación original,
si la Facultad no hubiera realizado su publicación, podrá hacerlo el
— 20 —
�— \z —
•ojuatuB[9
-a^ ajsa ap uoiaeqoadB B[ b ajuatuBjBipauíni B^Bq as (g^6l) aiuaijjoa
oíaiajafa [ap [Bjsandnsajd ojqna [b sajuaipuodsaxioa sa^ui^iio sauoia
bjb¿ sauotaBJídsB b opBinB[[ ^^ in^oiisuvdj
•uotaaaj
-aaj o uoiaBniatjnoa ns ap so^aaja b a^uauqBiaadsa bjuana ua Bjpuaj
as uoistmo Bjsa 'josajoad un ap bjbjbjj as ig 'sofBqs^j soj jBzqsaj BJBd
opiqiaaj UBJaiqnq anb o[ pBj^naB^ B{ b ainjijsaj u^jaqap 'sauoiaB
-qqo sns b ojuaiuiqduina opsp UBjaiqnq ou ojuauiB^áau ajsa aaaijaj
as anb b OiCodB ^a opiqraaj opuaiqBq anb SBuosjad SB-q — mf\ '%xy
•sa[BuiiJO sauoiaBÍbjsaAut sbjjo JB^nuiTjsa
ap buijoj B^ BjBipnjsa ofasuo^ |a 'sBpBjuasa^d SBjsandojd sb^ ajjua
ojqnj ^a opinqxjjsip zaA Bun 'ajuauBuiaj Bjtaiqnq tg — *g^ *jjy
•UBJainbaa o\
B[ ap sapspisaaau sbj anb sossa so^ ua sa^uiSiao sauoiaB^ijsaAUi
sa^iaadsa sopBuiB[^ jaasq Bjpod OAijaaaiQ ofasuo^ [^ — '^\ *jay
•pBj^naB^ b^ ap opiqiaaj oXodB
[ap Bsaadxa uoiauaui b[ aaaBq b opBSqqo Bjsa jojnB [a sos^a so[ sopoj
ug 'uoxaBaqqnd B[ aaq^aj anb 4ofBqBJj [ap aojnB [B aijiuiiad SBiauat^
Á sapBpxuBuinjj ap pBj[naBj b[ ap ofasuo^ [a Bjpod 'uoiaisodsip Bjsa
ua opBfij ozB[d [ap ojuaiuiiauaA [ap sajuy *bjuana ns jod opBsajajuí
�MEMORIA
DE LA FACULTAD DE HUMANIDADES Y CIENCIAS
1953
Señor Rector de la Universidad Aqto. Leopoldo C. Agorio. — Presente.
Señor Rector:
Tengo el agrado de elevar a Ud. la Memoria Anual de las activi
dades cumplidas en la Facultad de Humanidades y Ciencias durante el
año 1953.
Consejo Directivo. El Consejo Directivo de la Facultad realizó 43
sesiones, de las cuales 4 tuvieron carácter extra
ordinario. Estuvo constituido por el Decano suscripto y los consejeros
señores Emilio Oribe, Roberto Ibáñez, Rodolfo V. Tálice, Rodolfo
Méndez Alzóla, Elio García Austt, Juan José Carbajal Victorica, Víc
tor Cayota y Romeo González, hasta el 19 de Octubre del año próximo
pasado. Resultaron sorteados los consejeros señores Cayota, Ibáñez,
Carbajal Victorica y Tálice, de los cuales fueron reelectos los conse
jeros Cayota y Carbajal Victorica, y entraron a sustituir a los otros
los profesores Llambías y Lázaro. El Consejo Directivo estableció las
Comisiones Permanentes de Humanidades, Ciencias, Reglamentos, Re
vista, Biblioteca, Concursos, Finanzas, Becas y Pensiones, Cursos y
Cursillos.
Asamblea del Claustro. La Asamblea del Claustro fue citada por el
Consejo para el 14 de diciembre realizando
varias sesiones plenarias en las que estudió una importante Orden del
Día, no habiendo terminado su labor por lo que ha sido citada de
nuevo para funcionar en la última semana del mes de marzo próximo
venidero.
Secretaría. La Secretaría ha atendido las sesiones del Consejo y de
las Comisiones Permanentes de éste, las que en general
sesionaron por lo menos, una vez a la semana durante los meses de
mayor actividad. Remitió la Secretaría 432 oficios en cumplimiento
de las decisiones del Decano o del Consejo y numerosas circulares.
Preparó la redacción de las actas y efectuó 308 repartidos de distinta
naturaleza para información de los consejeros o del personal docente
de la casa. Asimismo la Secretaría expidió todos los comunicados de
prensa y avisos oficiales requeridos y los certificados y constancias que
fueron necesarias.
— 22 —
�sauoxsxxu uojaxqpaj zanífrjpog sauof opajgy X xauxBJJBq Btnjj
ap -g *BA^ souinti^ soq "a^uaxuBAxiaadsaj 'anSBxpadoq ap bi
^p osaoSuoq ^IX Ia ua ^ '03S3MÍ1 Jo<^ opbzxub^jo utqXaq ap
SBnSuaq ap osaaSuoq \^ ua jbitpb BJBd Bjpjjaq zb^ X^bH X zanb
uo^í^uxqsB^ saaosajojd so| b ouSxsap OAXjaajxQ ofasuo^ j^ '^saag
ojauíog aSaof 'jq pBjjnaB^ B^ ap josajojd pp BiuBdinoa ua a^ay ap
^uaig upxoisodxg b^ ap oax^oxu uoa o^qBg ub ap pBpnia b^ uojbixsia
ajjy pp Bx^oisxjj ap osana pp souxnnp ap osoaaxunu oaprxu u^
•oaxxaj^[ ua opBzxpaj BUBaxaaxuBoaaqj BjnjBja^x'q ap osajSuo^ o^xag
p zauBqj o^^aqog josajojd p X jopsnag ua opBzxpaj 'uppBonp^ B[
ap bxjosoji^ X bxjoso^xj[ ap ouBapaxuBouxjB'q osaa^uo^ p oxisxsb
oqxxu^ -jq p í sBjsxxuoiBuy ap BuBaxaaxuy uopBposy b^ ap
p ua pBipaB^ b^ b ^iuasaadaj Bsog BxaBj^[ oxpxf *jq p í
Baoda b^ b soAX}Bpj sojunsB souxjuaSaB soAxqajB ua JBxpxx^sa ap
p pxnoj zoxixxj^f ixjag '^Q X3 "^opBzxpaj ap sbxa ua UBjsa sbjjo X s^pqd
-xuna uojanj anb sb^ ap a^JBd joXbxu bj 'oxpn;sa ap sauoxsxxu SBun^p
oxpaauoo ofasuo^)
p 'oxjb p ajuBjnQ 'soM^vimy a sanosa^ong aa safvi^V ^ S3moisij\[
xzzojubjuj -j^ sopB^ X (sapBpxuBxunjj) opaAazy ap SBiqxuBp^
uBtxf saaosajoad so| ap joabj b SBjpnsaJ uoaaxxj oxpnjsa ap sauoxsuad
SBI S6l B saiuaxpuodsajjoa sauopBJxdsB b opBiuBg p oqaajj "SBJia^
uopaas b^ ua asapax;^ -q a^uaaxy^ aouas ujiB^ ap JB[nip Josapjd p X
sBpuax^ uopaas b^ ua oxads^ aaqxuaxuag jouas josajojd ap ajuBpnXs
[B SBppuBájo^o JowajuB oub p 8a^uaxpuodsa.xjoa oxpnisa ap sauoxs
-uad sb| oxApsaj ofasuo^
p ^ói oxib p a^uBjnQ -oaafKtvaxxg aa Ma oíanisg aa saxtoiSMag
•saxu ouxsxxu pp Biupaj p Bissq u9pBjuaxua|dxuoa us BJBd uoj
-Bnuxjuoa soga ap soxpnxu anb ap opxnfjad uxs 'aaqxuaxAou ap oqao p
a^uaxuppxjo sopBuxxuaaj aod uoaaxp as X 'sasaxu oxpo ap uppBJnp Bun
BjaxAnj OAijaa^ oub p anb ogansaa asopuaxqsq ozjbxu ap 9^ p sop^p
-xui uojaxxj sosana soq 'psipaE^ bj ap oAx^aajxQ ofasuo^ pp uoxspap X
oxpxxjsa b uB^sa anb satujojux 'sosjna so| ap ogojJBsap p ajqos soga ap
oun BpBa opBiujojux ajuaxuajuapa^ opuaxqBq 'pjaua^ ua sopBgojJBsap
uoaanj anb boj 'oub p BJBd SBXUBjSoad X sauB^d sns a^uaxuBuniJodo
uoJB^uasa^d 'odnjS ap sopBjBaua saaosajojd X sajBpjxj sajosapjd soq
qBJauaé ua pxuaou ogojJBSap
un uoaaxAn^ sosana so[ sopojL -oAixaaq oxiy aaa saavaaoag sosaaq
•(sappadsa X sajqg) sosana
sojjo Ba^d 5^^ ísBaxpxuajBj/^[ BJBd 8^ íBaxxuxn^) BJBd 55 ÍBjSopaxsnj^
BJBd g^ íSBaxSopxg s^puaxq BJBd 5^ ÍBjpsogq BJBd fQ\ íbxjo^sx^
BJBd 2S ísBj^aq Bj^d 55^ :a^uaxnxs b^ sa so^dxjasux so^ ap uppnqxjjsip
Bq "SBpaxj^BXU 23I 9P lBli un opuB^uauxa^dxnoa uppdxjasux b^ BJBd
sBjsxAaad s^qaaj sbj ap oj)uap ssuosjad 5x9
uojaxqxjasux as 56X oub pp sosana sox bjb^ 'soMiMmy aa
�vas a estudios a realizarse en Inglaterra, Italia y Estados Unidos, res
pectivamente. El profesor Bernardo Epstein fue encargado por la Fa
cultad de informarla sobre la marcha de los estudios en materia de
Anatomía comparada en los Estados Unidos y Suecia.
Conmemoración de los Derechos Humanos. En el año 1952 la Fa
cultad, en cumplimien
to de decisiones tomadas por el Consejo Central Universitario, conme
moró con una conferencia dictada por el Decano en el Salón de Actos
Públicos, el aniversario de la Declaración de los Derechos Humanos.
La Facultad decidió que esta conferencia fuera publicada en folleto,
el que ha sido repartido copiosamente en el país y en el extranjero.
Semana de extensión cultural. El Consejo Directivo de la Facultad
entendió conveniente iniciar el año
lectivo con una semana de extensión cultural en la que se realizaron
diversas ceremonias de que informa el programa que se trascribe:
Inauguración: Alocución del señor Decano. — Palabras del Con
sejero estudiantil, Sr. V. Cayota. — Proyección de películas científicas.
— Palabras de la Bibliotecaria, Sra. de Ramírez. — Coro Universitario
bajo la dirección de N. Muller. — Inauguración de la muestra de "Los
Libros de Arte" incorporados en 1952 a la Biblioteca.
Ciencia y Arte: Conferencia del Profesor Rodolfo Méndez Alzóla
sobre la reciente excursión paleontológica realizada por su cátedra a
la zona del Cordobés, con proyección de diapositivos.
Conferencia del Art. José P. Sierra-Morató con diapositivos en
colores sobre un viaje por Europa.
Música y Poética: Conferencia del Profesor Lauro Ayestarán, so
bre: "Hacia un Seminario de Recolección Folklórica, con ilustracio
nes musicales".
Conferencia del Profesor Dr. Emilio Oribe.
Cursillos especiales. Entre los cursillos especiales dictados en el
año es necesario destacar la conferencia del
profesor de Historia de la Filosofía de las Religiones de la Sorbona,
Sr. Henry Gouhier; del profesor Francesco Marciano sobre Historia
del Pensamiento Italiano; y la de los profesores Walter Wey sobre
lengua portuguesa y Paulo de Carvalho Neto sobre Antropología. Por
otra parte, en el curso del profesor Berta sobre Psicología, colabora
ron los profesores Dr. Miguel Patteta; Fortunato Ramírez; Eduardo
Migliaro; Elio García Austt; Hugo Tobler, Jorge Galeano y Bachiller
Juan C. Carrasco.
Presupuesto General de Gastos. El Consejo Directivo y el Decano
hicieron todas las gestiones nece
sarias a fin de obtener mejoras en el Presupuesto General de la Fa
cultad. La ley del 27 de marzo de 1953 efectuó pequeñísimos aumen-
24
�— sz —
Epej¡o9}ui uoisiuioj eun ofBqBXi oub ja opoj aiuBxnQ 'j
UIOUOJ^Sy OIJOJBAJ3SqQ jap UOI9B9J9 BJ JE}99AO.ld B OpB¡o9[J Bq 9S
9U3I^ ^ S9pBpiUBUinj| 9p
BJ 9p BAI1BI9IUI 1O¿ "IVJMOIDV\[ ODI^ONOHXSy
BJ
9p sojniíjsur 9 soiJOjejoqBj sojio so[ sopo; ap opiAjas p ojaauod ub^
-lUIJ9d 9Tlb S9UOI0B|BJSUI p U9 OpBZIJB3X 9SOpU9iqEq BIJBlSojBUiaUiaOJ
-oj 9p oíaojBJoqB'q p ajqtsod jofaui o\ JBdmba ap ojbji as <¡^\ oub
pp aajjoa p u^ "Bijouiaj^[ B^sa UBUBiu9Ui9[duio9 anb sauíaojuí so^
opuaiqiaaj B^sa oAijaajtQ ofasuo^) p sop
A so^mpsui so[ ap ofBqBjj pq -soiaoxvaoaVT i soxíixixsmi
ap piaajBiu ap pepijuea ubj^ opuai^oaax '¡puoq
A Bjpjja^ zb^ sajosajoxd 'BiSopraoiu^ A Biácqooz ap sajosapjd
so[ uoxaiaiq anb b^ A oai^op^uoa[Bd píxaiBui jaáoaaj: BjBd Bpz^y zap
-uaj\[ ojppo^ *jq pp uopaaxip b[ ofBq SBpBzipax sb[ ap Biauejjoduii
B[ pjpsax OAijaaaiQ ofasuo^ |g 'opao^q Ba^d pBj^iaB^ b[ soaimouoaa
soipam ap jauodsip ou xod oub pp aaxjoa p
ua asxBzt[Baj opipod uBq sauoisxnoxa SBao^ *oiaaxsa aa
pnbB
ua pBjpaB^ BJjsanu b oiuasaxdaj Baijo^ai^^ [BfBqjB^ asof UBnf \iq p
'ofasuo3 pp saiuBj^ajut s<q ap oun anb ap oq^aq jb paaxatu Bpipuaj
-ap Bxanj pBipoB^ b| ap uoiuido b^ anb ap pBpiunjxodo b^ oAnj as A
ap oá^ijuBg ua a^uamajuapaa opBzipax SBUBaijauíBouijE-q sapBpts
sbj ap osax^uo^ p ua opBipnjsa anj oiunsB orasiin ajsa
bjjo jo^ BUOJ99JJ B[ b a^uauíBun^jodo opBAap auijojuí un o
asopuaiqsq 'pBi[naB^[ Bjsa ap oAijoajiQ ofasuo^ p jod aiuauíBSopBpina
opBipn^sa anj ojunsB ojs^ ^B9ijauiBoui^Br[ spoj ua bjjoso[i^[ ap soip
-njsa so^ BJBd oio^i^ ojjua^ p B|p ua xBpjsui BJBd pBipaB^ B^sa Bp
-xáap anj 'SBUBaijauíBouijB^ sapspisxaA
sbj ap uoiufl bj ap uoionjosax xo^ 'viaosoai^ aa oxoai^ OHXM33
'oiaadsax jb sauoijsaS SBun^jB opBzipax opuaiqsq 'sop^sax^a
sns ap ouijsap p BAijBpx uoioBdnooajd ajuBjsuoa Bun opxuaj Bq 'sou
-uinjB sounájB ap soipnjsa soj ap uppBuiuuaj bj ap oaijoui uoa 'p^ijna
-b^ bj ap oAijoaxiQ ofasuo^ jj 'pB^jnaBj bj ap BjsiAajj bj ua sopBa
-ijqnd usas sofBqBx^ so^sa anb o^jansax sq oAijaajiQ ofasuo^ ja A ooijq
-nd ojdb ua oziq as sisaj sbj ap Bsuajap b^ -sBjjaj ua sopBiouaaij ap
opBx^ jb xB^do ap sauoi^ipuoa ua uBjsa anb oj uoa 'SBpBqoídB opis UBq
anb 'SBAtiaadsax sisa^ sbj ops^uasa^d opuaiq^q soipn^sa sns uojBuiuua)
1BPÍA BuíPaP\[ ^^jOj A SOUTJBBJ^[ OABJSn^) S9JOU99
'bj ap souuinjB sop oub jap ¿axioa ja uj "sOMi^mv aa
S9UOl9BálJSaAUJ BJBd
xod ajqiuodsip Bpi)JBd bj sosad jnu B^uanauía b JBAaja opiuuad
OUB93Q jap uoijs^^ eun oxad tsajBqoj^ SBpijJBd sbj ap SBun^jB ua so]
�el Decano de la Facultad, un delegado de la Intendencia Municipal
de Montevideo, Ingeniero Fernández Guido y el profesor de Astrono
mía, Ingeniero Félix Cernuschi. A las sesiones realizadas por esta Co
misión asistió también el Intendente Municipal de Montevideo, Agri
mensor Germán Barbato, quien prometió el apoyo del Municipio de
Montevideo para la obra a realizarse. Esta Comisión estructuró un
proyecto que oportunamente fue aprobado por el Consejo Directivo
y que actualmente se encuentra a estudio del Consejo Central Uni
versitario.
Dedicación total. Un importante proyecto surgido de las delibera
ciones del Consejo Directivo es el referente al
establecimiento del régimen de dedicación total en esta Facultad. Con
motivo de las deliberaciones en torno de este asunto se estableció una
relación epistolar con la Fundación Rockefeller y oportunamente el
Dr. Harry M. Miller, representante de esta Fundación, visitó al Con
sejo de la Facultad dando explicaciones respecto a la forma de ayuda
técnica que la citada Fundación hace a los institutos de ciencias, acom
pañado por el Dr. Julio María Sosa. El proyecto sobre dedicación
total aplicado a la Facultad de Humanidades y Ciencias se encuentra
a estudio del Consejo Central Universitario.
Homenaje a Unamuno. En el mes de diciembre la Facultad presti
gió un homenaje a. Miguel de Unamuno rea
lizado en el Salón de Actos Públicos de la Universidad, con la inter
vención de las doctoras Sarah Bollo y Esther de Cáceres y de los doc
tores Emilio Oribe, Arturo Ardao y Eduardo J. Couture.
Finanzas. A la fecha el Consejo de la Facultad, previo un estudio
detenido hecho por su Comisión de Finanzas ha realizado
desde ahora la distribución de las partidas globales de que dispone
para el año 1954. Por otra parte se ha establecido un régimen de pre
visiones que permite considerar desde el comienzo de cada año la
situación general pecuniaria de la Facultad. Esta distribución interna
de las partidas globales establece rubros discriminados para cada ins
tituto y laboratorio en lo que se refiere a los servicios diversos o a
la adquisición de material informativo, educacional y científico.
Investigaciones originales. El Consejo de la Facultad en cumpli
miento de las disposiciones legales res
pectivas proyectó un reglamento para Investigaciones Originales que
oportunamente fue elevado a consideración del Consejo Central Uni
versitario. Apenas aprobado este reglamento por aquella autoridad, se
hicieron los respectivos llamados a aspiraciones y el Consejo debió
proceder a un cuidadoso estudio de las numerosas propuestas presen
tadas. Con relación a las investigaciones Originales propuestas para el
año 1953, el Consejo decidió apoyar las siguientes:
— 26 —
�— LZ —
OUED3Q
VJfdJJ9^ ZVy^ SOJJV^
•aiuauíBiuaiB Ánva xoiaag jouas p Bpnpg
•S9JOJ338 SOJ89 3p OUll BpBO U3
sapBpiAijDB 9jqos UBtnjojur anb 'pB^noB^ b^ ap
bj ap A Bi^cqcqi^ ap 'sBaooisijj sauoiaB^ijsaAuj ap sojnjijsuj so[ ap
sopBUBina sopB^ajB soiuaranaop
so[ Bijoraatn B^sa ap ajjBd ubui^o^ 'viHOi\[aj\[ vxsa aa
•ttuoiaBtujoj ajqos ^jjoajL,, :iHDSíiMaa3 *^[ í4(.aB^n[aa o^nuBSjo ^ap
-cqoíq upiaBaijiuSig,, :vsos 'vj\[ onnf ^tt996T aP Io8
-oaaHax^ *3 ít4soaajjniBiH ua jBjuaunjadx
-OII\[OJ\[ *3 ít4^BnSnjj^ p ua Buaétpui BunBj B[ ap uoianqi^sip Á uoiobo
-rjpuapj,, :aaa^oaav^ A vaiaaaa^ zv^ íttsouBtqo.iaTuiiiuB sojsanduioa
soAanu ap sisajujg,, :zsaig oiN^ong -^^id I 9P JH I3 u3 B9íra9u
-oag upiDBisTga^ ap ajuan^,, toavAV^ *a -XIX Iís I9P PBlíra V'Z BI
ua jng pp Bopaiuy ap ppog X Bairaouoag btjoisijj^ :xílVHAag *^)
í4tpaisnui aaoiq[oj pp ojuaxuiBAapg,, ^jsiyavxsaxv oanv^ í44Bgoiaa
BAijBjaB|^j,, ^aaiaa^ i vaavjwaj\[ í44u9pBao ap oidaouoa 13,, :oaavai¿
"T "f ^ttoidoad aaquiou pp Bai^sinSui^ Bjaoaj^,, rmaaso^ oiMaon3
�INFORME PRESENTADO POR EL DEPARTAMENTO
DE LINGÜISTICA DEL INSTITUTO DE FILOLOGÍA
Señor Decano de la Facultad de Humanidades y Ciencias Dr. Carlos
Vaz Ferreira. — Presente.
Señor Decano:
Me es grato elevar a Usted y, por su digno intermedio, al Consejo
de la Facultad el presente informe acerca de la labor desarrollada en
el año 1953 por el Departamento de Lingüística del Instituto de Fi
lología.
Dado que las bases necesarias para una proficua actividad cientí
fico-docente quedaban constituidas por la labor desarrollada en los años
anteriores, este Departamento se ha dedicado durante el año 1953 a
ampliar e intensificar la actividad ya iniciada en 1952, es decir, por un
lado, a reforzar su organización, aumentando su acervo de material
bibliográfico y didáctico y ampliando sus vinculaciones, tanto en el
País como en el extranjero, y, por otro lado, a continuar las series de
sus publicaciones, con la finalidad de mantener y ratificar su posición,
ya anteriormente lograda, de foco de difusión de la cultura glotológica
en nuestro medio, y de afirmarse como centro de investigaciones cien
tíficas digno de la atención de los ambientes especializados internacio
nales. Cabe notar aquí —como ya se hizo en el informe correspondiente
al año 1952— que, en la realización de tales fines, el Departamento ha
tenido que luchar con serias dificultades (dificultades ya señaladas,
en varias oportunidades, a las autoridades de la Facultad), debido a
la falta de un rubro adecuado para investigaciones y publicaciones, de
suficiente personal retribuido, de material didáctico, aparatos, etc. Así
también, cabe señalar que, bajo este aspecto, las condiciones del De
partamento no han podido mejorar tampoco en 1953, a pesar de la
labor realizada en los años ateriores, cuya eficacia ha sido ampliamente
reconocida tanto en el País como en el extranjero, y que, por todo lo
dicho, como por la imposibilidad de emprender viajes de estudio, de
constituir un equipo para encuestas, de contar con la colaboración
permanente de corresponsales extranjeros, el Departamento ha debido
efectuar, como en los años anteriores, esfuerzos que fácilmente podrán
imaginarse para realizar el máximo de actividad posible en tales con
diciones, contando sólo con un rubro de gastos muy exiguo y con la
abnegación de sus colaboradores voluntarios.
Los resultados de tal actividad podrán apreciarse en lo que se
expone detalladamente a continuación:
I — Colaboradores. Han colaborado desinteresadamente con el
Departamento varios estudiosos, como los profesores Washington
Vásquez, Luis Juan Piccardo, Mikolaj Altuchow y Olaf Blixen,
así como varios estudiantes y socios del "Centro Lingüístico de Mon
tevideo".
— 28 —
�— 6Z —
-uaagjuog sop opsjgip Bq gqiagsns gnb jg 'BgijsinSurj gp oaiug^ jg a\un
S9UOpB0luniUO3 SBJ 9p SBUI9pyf
#SO3lOJOJIJ X SO9
-ijsjníouq SBUI9J gjqos sguopBgiunraog aiinosip Á JBqgngsg BJBd 'sguoin
-ngj sns S6I oub jg 9}UBjnp opBnupuog Bq 'gqiagsns 9nb jgp Bpugp
-IS9jd B[ A Bl!oOJOJIj[ 9p OinjIJSUJ J9p Bpiío9 B[ OÍBq BUOI9U11J 9nb 't4
-TA9juoj^[ 9p ogijsináuiq ojju9^),, j^ •v^ijsinSm'j ap
•O^B.IO9tUIUI [B BJJIínijduiT 98 UOT9B9ljqnd
upisgaduir bj BJBd sosjn^gj gp bjjbj bj BpBQ #joij9jx9
J9p X S9JBDOJ S9UOIDBJÍOqB[O9 UO9 'utJ9JOq O BJSTA9J BUtl 'BUBDIJ9UIB-OJ9qi
BJlUBjgjt'q 9p OlU9UIB^JBd9(^ J9 UO9 91U9UIBJUtlfuO9 'jBOIjqtld
-BUI J9 O}SIJ 91U9lUB9I^9Bjd 9U9TJ OJU9UIB^.lBd9Q J[^
BDI19UO^^, 9p OU11
X BOljguo^,, gp oun íMOH^ax^y rvao^iij\[ '}oj¿ pp
9p OJJISJnO UII 9JU9UIBSl99jd X 4B9IJSjnSui[ UOI9BI|duiB 9p
OUB 9JS9 U9iqiUBJ OpBZtUBJO Bq OjU9UlB^JBd9Q J9 4pB^[n9B^[ BJ
U9 uB^Dip 9s gnb sosana soixba soj ug gjjBdiur 98 gnb BDi^ojojtj-ooijsinS
-uq bzubu9su9 bj jBj9jdiuo9 gp o^isodoad p U03
•S9JO^99J fl B SBpBJSgjd SBJtqO
\Z2, aP oju9iuiiaoui un oub p gjUBxnp opiuo^ Bq Boojoqqiq jbj ípBjjn^
"B^I Bl aP s^juBipnjsg soj gp X sgjopB^oqBjoo sns gp 'Bt^opji^ gp o^nj
-ijsuj jgp uopisodsip b opBpgnb Bq gqijgsns gnb pp puosjgd BDijsinS
-UIJ BD91Oqqiq BJ 489JOIJ9JUB SOUB SO[ U9 OUIO3 #O9pp91UOJ\[ 9p SBpBA
-pd X SBoqqnd SBagioqqiq ug sg^ugjsxxg SBDqsinSuq SBjqo gp gfBqoij p
opBnupuog Bq ge X Biuodstp gs bX gnb soj gp sooijBj^oqqxq X soaijbiu
-jojui soxgqgij soj opuBqduiB opBnuquoo UBq gs 'o^nqisuj pp
-nB bj gp X sotJB^unjOA sgxopBJoqBjoo gp BpnX^ bj uoo 'gjJBd bjio
•sosoipnisg X sgiuBypnjsg b sopinqpisip o sguopBoqqnd ug sopBjjgsui
jgs BJBd 'oppnpgx oubuibj ug X ojBx^oguiiui jb oppnpoadgx UBq gs
SBdsui souistui so-q -gqijgsns gnb jgp sguop^aipui sbj un^gs X uopggaip
bj ofBq 'sNaaoiq oiMOXMy -lougg jojuxd jg xod 'sgxoogjuB soj oiuoa
'sopBzipgj SBdBui 'jou^dsg pp ogijojsiq oqojJBsgp pp SBd^^g sbtjba b
S9}u3iujgoiioo 'sBdBUi soAgnu ooup g6X u9 opeSaxáB Bq ojuguiBjjBdgQ
jg 'sogiisjn^uq-ogiJOjsiq s^dBui gp oaj9DB ns y -sosxnogj gp b^jbj aod
'jggBq opipod UBq gs ou sguopdxjgsns SBAgnu íojdiaosns Bjsg 9nb sbj
b 8B}siA9J sbijba sbj opugiqpgj 'ouisiuiisB 'opBnuijuoo bjj 'SBiJBagjq X
SBDi^tqoqj 4SBDiisjnSuq SBxqo \ gp jbjoj un 61 ^B I9 ^niBjnp opia
-mbpB o soagfuBJjxg sosoxpn^sg X sguopn^qsui gp opiqpgi Bq Boqsin^
-uiq gp o^uguiBjjBdgQ p 'BUBopguiB-oagqi BaniBjgjiq gp oiuguiB)JBd
-9Q ja uog 9iu9uiB^unfuo^ 'oono'pptp p^iuajmu X vaajoijq-ig — jjj
upiDBUiJojut 9 sguopBoqqnd opugiqpga X
opuBiAug 'sjB^ jgp sosoipn^sg uog ouioo tsb aoiag^xg jg^> sguopnqisut
g SBOijijugia sguoiostoosB 4SB^sin^uxj uog sguopBjnguiA sns opuBqduie
opBnujiuog Bq ojuauíBiJBdgQ j^ 'oiqtiwaua^ui a sauoiavjag — jj
�cias, una sobre "La obra de Benedetto Croce como teórico del lengua
je", en una sesión pública del mismo Centro, y otra sobre "Geografía
lingüística", en el Instituto de Estudios Superiores.
VIII— Colaboración a revistas nacionales y extranjeras. El que
suscribe ha publicado en la revista "Azul", I, 1953, tres reseñas sobre
obras lingüísticas. Está preparando otras reseñas para la misma revista,
cuyo cuerpo de colaboradores integra, así como varios artículos para
revistas extranjeras que han solicitado su colaboración ("Le Maitre
Phonétique" de Londres, "Cahiers Sextil Puscariu" de París, "Boletim
de Filología" de Río de Janeiro).
IX— Publicaciones e investigaciones. El Departamento ha con
tinuado en 1953 sus tres series de publicaciones: a) textos y traduccio
nes; b) traducciones integrales de obras lingüísticas; c) trabajos e
investigaciones originales.
De la primera serie se han impreso al mimeógrafo y distribuido
durante el año, las siguientes publicaciones:
1)Vittore Pisani: "Lengua y lenguas";
2)Vittore Pisani: "La lengua y su historia";
3)Amado Alonso: "Epístola a Alfonso Reyes sobre Esti
lística";
4
Jules Marouzeau: "Introducción a la Estilística";
5)Alan H. Gardiner:
"La distinción entre habla y lengua";
6)Bruno Migliorini: "Lengua literaria y lengua corriente";
71 Charles Bally:
"La actualización de los signos en el
habla".
Varias otras traducciones se encuentran en poder del Departamen
to listas para la publicación.
Por lo que concierne a la segunda serie, el estudiante Señor M.
García Puertas ha traducido para el Departamento la obra de Vittore
Pisani "Breve historia de la lengua griega", que se publicará próxima
mente. Varias otras traducciones se encuentran en preparación, entre
ellas la de la obra de Schuchardt sobre las leyes fonéticas.
De la 3.a serie, se han publicado durante el año:
1)E. Coseriu: "Amado Alonso" (RFHC, X, 1953);
2)E. Coseriu y W. Vásquez:
"Para la unificación de las
ciencias fónicas" (ibid. I ;
3)W. Vásquez:
"El fonema /s/ en el español del Uruguay"
(ibid.) ;
4)E. Coseriu: "La Hispania romana y el latín hispánico";
— 30 —
�— TS —
buii BJBd opi8oaaj [BijajBiu [a opuBJoqB[a ejsa ajuauqBnjay • ([i
[BUBUBg B[si B[ ap bXbjbx soipui so[ ap Bnáua[ B[ ajqos oduiBa ap
uoiaBiisaAui bsoi[ba eun opBzipjaj Bq 'sBiuapy "Ba^sinSuq Bj8oSBpad
b[ p SBina^qojd sa^diauíad so[ jbjb[3B ap opBjBJ^ Bq X 'oXBnSnjn
[ouBdsa [ap oaijsqijsaouoj X oai^o[ouoj oipnjsa [b opjpuBaqdB '44sb3iuoj
SBiauaia sb[ ap upiaBoijiun B[ BJBd oiaa^ojg,, [a ua opBJoqB[a opojam
[a opBztpnnjojd A opBqduiB Bq ísogisjna sopBatpui bX so[ opBjaip
Bq ^ouiu [ap afBn^ua^ A Baiistnáug BiSoáBpag 'Bjáo^uo^ X Bapauojj
ap sojaqa^ sns opBnui^uoa bjj •BsoqoaAoad ajuauíBuins u9iDBJoqB[oa ns
opuB^nsaj 'BaijsjnSui^ ap oiuauíBjaBdaQ [a uoa 'Bun^[B uoiaBjauninaj
uis anbun^ 'aiuauíBAijaB opBJoqB[oa Bq zaaósy^ KtoxüMiHSy^ 'jojd [a
soub so[ ua ouio^ "zaaósy^ 'fo^d /ap ucn^omoy — jx
•a^a
X uoiobiujojui opuBuoiaJiodojd 'sajuBipnjsa X saaosajojd aod oqoaq
UBq a[ as anb SBgnsuoa b opuBjsaiuoa 'Biauajaduioa ns ap sojunsB aaqos
opBjtagos UBq a[ as anb sauuojuí so[ opuBJoqB[a '^suaad ap sajjoaaa ap
uotoaa[oa ns opuBi[duiB 'BaijsjnSuq ap SBjqo ap uoTaisinbpB B[ b aujaia
-uoa anb O[ ua [BjidB^ B[ ap sBaajoqqxq sbijba uoa opuBaoqB[oa 'sap
sb^^o sbijba 'sBpBaxput sb[ ap SBiuapB 'opB[[OJJBsap Bq ojuaui
[a ^sajoija^uB soub so[ ua ouio^ 'sepopiapov sdjjq — x
joijajxa
[B opsiAua UBq as X sauoiOBaqqnd 8^0X 8JBd I3 u9 opjnqijjsip UBq
as 6i u^ -ojafuBjjxa [ap X sibj [ap sosoipnjsa b oiuoa isb
B[ ap sajuBqjn^sa X sajosajoad b opinqijjsip ubij as X sajB[diuafa
OSl '001 '08 'OS U3 'SOSBD SOT ^nSas 'osaaduii UBq as 'aqiaasns anb [a Jod
sBpo^ SBpiSajJoa X SBpBsiAaa 'oiuauíBjJBdaQ [ap sauoiaBai[qnd
•bt8o[Ouoj X Baijauoj ap pBpiun B[ X pBpq^uij ap
ojdaauoa [^ (g ít(.joijajxa biujoj,, X 44JoiJajui biujoj,, ap so^daauoa so[ X
[ouBdsa ua [BqjaA ojaadsB [^ (¿ íBaiisijijsa B[ ap sojuauíBpunj soq (9
í[OUBdsa ua uotaBuiuaaB ^[qop ap soqjaA soq 1^ íXBnánjjq [ap [ouBdsa
ua soxusijafuBJixa so[ ap Bai8o[ouoj uoiaBjdBpB Bq |y íXBn^njq [ap
[ouBdsa [ap Baiisgxjsaouoq fg í^XBJBq Bn8ua[ B[ ap Baiuiauojojjojy (g
íBai^sjn^uq Bi8oBpad B[ ap so^uaiuBpunj soq (\ :sBuia^ sa^uam^is so[
ap BajaaB o^uaiuBiJBdaQ [a ua opusápsaAm B^sa as a^uaui[Bniay
•sbjou X oijbso[8 '[Bai^BuiBjá uoiaanpojj
-ui uoa sa[BzuaAOjd sojxa^ :maaso^ g X ^íaay^HDS 'V (8
í44bXbjbx oai8o[ouoj Biuajsis [g,?
:zaaósy^ '¿^ (L
:uoxaBJBdajdN ua X
í44saauBiuoj sauoiaBtauajajip
sb[ X jb8[iia uub[ opBuiBg [g,, cmaasog *g (9
íuoiaanpBJj B[ ap SBiua[qojg,, risiaxng avao (S
:uoisajduii ua 'sBiuaps 'uBJ^uanaua ag
�publicación del Departamento. Como en los años anteriores, señaló
que el prof. VÁSQUEZ ha demostrado en todo momento ser un colabo
rador precioso, por su inteligencia y preparación, así como por su ab
negación y su laboriosidad. Asimismo, cabe señalar que, por su método
y su seriedad científica, el prof. VÁSQUEZ se está destacando, sin duda
alguna, como el mejor y el más preparado especialista en Fonética y
Fonología que tengamos actualmente en el País.
Saludo al Señor Decano con la consideración más distinguida.
(Fdo.) Dr. Eugenio Coseriu
Jefe del Departamento
— 32 -
�—
—
•zBaija aiuauíBjaiua buuoj ua butoijo
Bqaip uoo ojnjijsuj jap pBpiAijaB bj asoputmipjooa 'jBJ^uaa Baajoijq
-tq b^ ua uaiquiB} SBpBqaij uos SBjqo sbj ajqumisoa sa oiuo^ "soAanu
sojnjij ^9 uoaBaodaoaui as oub ja u^ ^a^a 'afu^a 'sauotaBuop 'sauotais
-inbpB jod Baajotjqig bj ap o^uauíaaaut ja an^isoag — 'vaajoijqjfj
•SBidoaojoj X SBidoa ap sauauínjoA stas bX buuoj aoqBj ns ap opBj
-jnsaa j^ -sajpuoq ua sapBpiAi^aB sns oin^is Mn^NVH^^ 'BJ^S BrI
•pijpBj^ X BjjiAag ap soAiqajy
soj ap sajuapaaoad SBipij ap X SBidoaojoj ap ojunfuoa aiuBjjodtuí
un ojnji^suj jap uoiaaajoa bj b opBaod^oaui Bq as joqBj ns ap zibj b
ísof oxtvniw^ BUBds^ ua soiaiAjas sns opuB^sajíd opBnujiuoa bjj
•sauoiatpa SBjujisip sbj ap sao
-ipui a SBqanad ap uoiaaaajoa bj ua X aaijjQ uSiajo^q jap sa^uapaaojd
sojiaasnuBUi ap uoioanpBJj bj ua opBJoqBjoa bjj "a^jij^ oasnj^ ja ua X
uoiob^j bj ap jBJaua^) OAiqaay ja ua sauoiaB^ijsaAui opuBzijBaj: soiaiA
-aas opBjsaad sq saaiy souang ua umoB^ajap B-q — -s
aa
vhxhvj\[ "^Jg bj 'pBjjnaB^ bj ap BuuinjB BpBÍBiuaAB Bun ap otpaui aod
bixojsijj a BijBj^oa^) ap ouBa^auíBuBg oinji^suj jap BjsiAag bj
SBaijB^iíoijqiq sb^ou ap uoiaipa bj ua opBxoqBjoa Bq oaaoavg
-vj^[ aaiAVf ^g ja uoa opB^aaauoa opaanaB ja un^as 'ojn^ijsuj j^ *
-oijqig bj ap o^uaiuiBiuaaaaaB ja opuBaoAoad 'sauoiaBjaj SBqoip ap uoia
-Baijisua^uí bj ojjBuiuuajap sq '4tS6I"^8t 'Baijauíy ap
'Buipajy oiqixojL ^of 'jajaBj^ BjiAy ap oJiuiBjy,^ 'jj Q
-oj^[ X soipnjs^?^ 't4soXBsu^,, a^uauíjBiaadsa 'oinjijsuj jap sauoiaipa sbj
ap upianqiJ^sip bj ísBOiaojsiq SBaxB^ sbj b SBpBoipap sBuosjad X sauop
i uoa Biauapuodsaxaoa baiiob ua opBnuiiuoa Bq oinji^suj j^ —
i a sooiupjsi^ soipnjsa ap soujuaa uoa sauoiaDjnaui^[
'sopiuajqo sopB^nsaj soj aaqos uoiuido asjBUiaoj Bpand ofas
-uo^ ja anb ap ojafqo ja uoa sap^piAijaB ap sauapjo soj ap oun ^p^a
SBjajauoa sauoiaBiaunua ua opusuiuiiaasip ubji as 'oinijisuj J^p uoioob
bj ^p oaijaiuis anb oduiaij oxdoad jb ojajduioa BuiBJOuBd un aaaajjo
BaBd X saaoija^uB sauuojui ua BpiaajqBisa buijou bj opuainájg
•ojnijisuj jap jBuosaad ja ^od SBjja SBpoj sspBuad
-tuasap 'sa^uaaop sbj oiuoa s^aiji^uaia X sBAiiBj^STuiuipB SBaxB} uoa uoia
-Bjaa auai) anb oj ua ojubj 'oub ja a^uBjnp oq^a b sopBAajj sofBqBJj
soj ap opB^sa ja aaqos 'Biauapjsaad ns ap ofasuo^ jb oipauuaiui ns aod
X OUB33Q aouas jb jbuijojui o^bjÍj sa aui SBaiao^sijj sauotaBái^saAuj
ap ojnjiisuj jap JoqBj ap oub oiutjdas ja 6J uoa asainjauoa jy
^ :ouBaag -iouag
•ajuasaag —
-ag 'SBiauai^ X sapBpiuBttinjj ap pBjjnaB^ bj ap ouBaag ^ouag
SV3IHOXSIH S3MOI3VOIXS3AMI 3O
OXÍ1XIXSMI 33Q 3VÍ1MV VIH0IM3^
�Libros de recortes. — La colección de libros de Recortes alcanza
ya a la cantidad de 19 gruesos volúmenes con sus correspondientes
ficheros. Todo lo cual está al día.
Ediciones. — Durante este año se ha venido desarrollando una
labor editorial de gran importancia:
"Documentos para la Historia de la República Oriental del Uru
guay, tomo II, Dominación luso-brasileña, La Revolución oriental de
1822 y 1823"; la obra se encuentra en las etapas finales de su com
posición.
"Cuadernos Artiguistas": Está impreso el N. 5 que saldrá luego
que se distribuya el N. 1, ya compuesto y próximo a imprimirse. Por
disposición legal estos cuadernos terminarán de editarse en el correr
del presente año.
"Biblioteca de Impresos Raros Americanos, t. III, Gazeta de Mon
tevideo, vol. II. 1811, enero-julio": Se están imprimiendo los prólogos
y terminando de componer los índices: la obra se distribuirá muy en
breve.
Colaboración con la Facultad de Arquitectura. — En el año
que termina se dio un impulso de gran importancia a la investiga
ción sobre los orígenes de Porongos. El informe de la Srta. Arq. Otiiia
Muras al Jefe de Investigaciones es ilustrativo al respecto pero no es
posible agregarlo porque las planillas que en él se contienen no pue
den duplicarse.
Personal. — Presentó renuncia y le fue aceptada, de su cargo de
Jefe de Investigaciones el Prof. José M. Traibel. En consecuencia la
Dirección ha propuesto una reorganización de los cuadros del perso
nal del Instituto que se encuentra a consideración del Consejo.
Labor docente. — Durante el año 1953 una parte considerable
de las actividades del personal técnico del Instituto se ha dedicado a
cooperar en la función docente de la Facultad. Fuera de la acción
permanente del consejo y orientación para los alumnos de la Sección
de Historia, se han realizado en el Instituto las reuniones de trabajos
prácticos a que están obligados los estudiantes del curso de Introduc
ción a la Historia, los trabajos de preseminario correspondientes al
de Historia Americana a mi cargo y los trabajos de Seminario de los
cursos de Historia Nacional.
En los informes elevados por los profesores encargados de dichas
materias, se hace una relación detallada del funcionamiento de los
cursos prácticos.
Archivos de copias y fotocopias. — Se ha acrecentado considera
blemente el conjunto de copias y fotocopias.\
Saluda al señor Decano muy atentamente.
Por ausencia del señor Director del Instituto
E. M. Narancio
Jefe de Investigaciones
— 34 —
�oxaaaog lOJd[ I3 'aanyx 'A oaioaog -jq p 'ajuapisajg oraoo
orci^g xojaoQ p jod BpBxSajuí oAnjsa Baajoqqtg ap uoisiuiog
B[ opoijad ajsa ug — •saumaisinbpy X vaajoijq-ig ap upísimo^)
sauoiaBagqnd ap upiaaas B[ 'a[qBjaptsuoa
buijoj ua 'uaiquiBj opiaanbijua Bq as uoiaBuop Bisa ajuBipa^\[ 'SBatp
-o^ad sauoiDBaqqnd Á —oarjBjSoqqiq JopA ubjS ap ssunSp— SBjqo
ap ojunfuoa a^uBiaoduii un uoiDBuop ap jaias^sa ua Á oxunf ap saui
p ua Baajoqqrg Bjsa b o^iuiaj 'pBpisaaAiug bj ap opBxojaag ^g
. *aaajjo Baai
-oqqig tb\ anb sapBpqiqísod sb^ aaaouoa appuaiasq aojaa^ oaqqnd p
jaBJiB ap op^uas p ua 'odij ajsa ap JoqBf Bun ap BiaBaip tb\ Bxjsanuí
-ap o[jg ^osaaduii o^o[BiBa ns ap ojuaiuiiaouoo p Á ozjbui ap saui p
ua BpBzipaj 44ajjy ^p soaqg ap Bjjsanj^,, B[ ap oipaiu aod upisnjip
ns Á piaajBUi OAanu [ap uppismbpB B[ 'sBj[nsuoa sb[ ap ojuaiuipaja
a^sa ua opii^^uí Bq anb souiaajg *8BpBi[nsuoa SBjqo 690" I UBJ^siáaj as
—a^ay [ap bijojsijj ap sosana oqnq ou anb—- oub a;sg -SBjqo ^^g uoj
-aiAJis as ^S61 U3 "sopBj[nsuoa aixB ap soaqi[ ap BaiisipBjsa B[ ap oaij
-Bajsng o[ jb^ou JaaBq souiijiuiiad so^[ uoiaaiuB oub p o^aadsaj uoa
26L'Z 3P UiauinB un BOijiuáis anb o[ 'SBjqo 98S#0I opBjpsuoa uBq
as oiapaafa ajsa a^uBjnp anb souiBaBjsap 'Biauanaasuoa ug 'Baaioi[qig
Bj^sanu ua SBiauajsixa sb[ ap opuBuioj ba oinj^suj ajsa b ouafB oai[qnd
[a anb ojuaxiutaouoa [ap Á. ttooipa^oi[qig u;ja[og,, oajsanu apuix anb
upiDBiujojui B[ ap ípi^ajBUi pp uoiaBziuB^jo B[ Bjsaad anb sapBpqiq
-isod sajo^BUi sb[ ap 'oaipjSoqqiq OAjaaB pp ojuaiuipa^a pp opBAia
-ap 'ojuauuiB a[qisuas un 'souiBAa[a anb SBaijsipBjsa sb[ ua Bjjsanm as
oaqqnd pp ajJBd jod Baajoqqig B[ ap u9pBZí[ijn B[ b oju^na ug
•pBj[noBg Bjsa ua uapua^duia
as anb soipnjsa so[ BjBd BiauBjaodiui pjiA ap ajsa priajBui 'sBaipoijad
sauoxaBoqqnd sb[ ap '-aja 'uoiaB^o[BjBa 'uoioBoipsBp B[ ua ajuajsisuoa
'upiaBziuB^ao B[ ua BpBuiuqna BajBj b[ joq^[ Bjsa ap soiuBDBjsaQ
•saxojoa[ so[ ap uoiaisodsip b ojuoad X
opBqoíj 'opBiJBjuaAui Bxjuanaua as [BiaajBui ajsg SBaijBj^ogqiq sap^p
-jun llO'f 9p BJiJP B[ b op^^ag Bq pBjpaBg B[ ap Baajoqqig Bg
*opi[duina osaaojd
[a ua ua[Bsaaqos 'oíainf o^jsanu b 'anb sojuama^a soun^p JBjuB[apB
ajuaiuaAuoa souiaaaa oqBa b s^pBAag s^aJBj sb[ JB[[Bjap ap sajuy
"S6I LIB lB ^juaipuodsaajoa 'o^jbd iva b BDajot[qig B[ aod
BpBzipai xoqB[ B[ ap pmre auuojuí p pajsn b JBAap uoa ©[duing
:ouBaaQ
•ajuasaag — -BJia^jag zb^ so[
jojaoQ 'sBiauaig X sapBpiuBUinjj ap pBjpaBg B[ ap ou^aag Jouag
S6l O^V 13 31MVHÍKI
v^sxonaie vi 3a ssavaiAix^v svi 3a
�y el Sr. Romeo González. Distribuyó los rubros existentes y aprobó
numerosas adquisiciones. La labor de la Comisión en cuanto a ad
quisiciones, se ha visto entorpecida por lo reducido del rubro dispo
nible en este año y las exigencias, siempre crecientes, de los profe
sores que reclaman material bibliográfico para sus trabajos. Feliz
mente se cuenta con más rubro para el año que comienza.
Como en años anteriores se ha mantenido el criterio de adquisi
ciones directas en los países de origen, lo que hizo posible un mayor
rendimiento adquisitivo, gracias a la obtención del cambio preferencial.
Detallamos las adquisiciones que se destacan por su importancia:
"Fragmenta Historicorum Graecorum. Paris, Firmin Didot, 19281948 (5 vol.) ; Pijoan. "Summa Artis, Historia General del Arte", Ma
drid, Espasa-Calpe, 1944-1948 (15 vol.) ; "Colección de Clásicos Grie
gos". Lipsiae, B. G. Teubner, 1849-1854 (39 vol.) ; "Colección de Clá
sicos Latinos". Lipsiae, C. Tauchniti, 1828-1840 (62 vol.) ; "Dictionnaire Classique d'Histoire Naturelle". Paris, Baudouin, 1822-1829 (17
vol.) ; "Handbuch der Astrophysik". Berlín, Julius Springer, 1928-1936
(6 vol.) ; "Catalogue of Birds". Chicago, Field Museum, 1918-1948. Y
un importante conjunto de obras de Zoología.
Se ha continuado completando las colecciones iniciadas, de obras
en serie. Se han atendido las suscripciones de las aproximadamente
ochenta publicaciones periódicas que se reciben por compra.
Procesos de Organización. — Durante este período la sección de
procesos técnicos continuó trabajando con tres funcionarios, dos de
ellos técnicos, hasta el mes de junio, en el que se incorporó otro em
pleado, estudiante de la Facultad, para tareas auxiliares. Estos debie
ron dividir sus tareas entre libros y publicaciones periódicas, pues la
escasez de funcionarios técnicos no ha permitido formar el personal
especializado necesario para la Hemeroteca.
Los trabajos se distribuyeron de la siguiente manera: de enero a
marzo, preparación de las obras para la Exposición de Arte; marzo
y abril, realización de la exposición; de mayo a octubre, clasifica
ción y catalogación de las publicaciones periódicas; noviembre y di
ciembre, resolución de problemas de autores colectivos, conclusión
de las estadísticas. En forma simultánea, pero con menor intensidad
se realizaron las tareas específicas de la sección, o sea la catalogación
y clasificación de libros y folletos.
Pasamos a analizar cada uno de esos puntos, dejando de lado lo
realizado con las publicaciones periódicas, para tratarlas en el capí
tulo Hemeroteca.
Exposición de Arte. —- En el año 1952, con motivo de la nueva
donación del Dr. Emilio Oribe, y de diversas compras realizadas por
la Biblioteca, entraron unas doscientas obras de arte, cinematografía
y fotografía. Como se expresó en la Advertencia del Catálogo respec
tivo, entendiendo que la Universidad contemporánea "debe salir al
— 36 —
�sopBiJB^uaAut zaA Bnn anb 'aiuauíjBnsuaui sopiqioa.1 sbjsia3J X so^qq
so[ jBJiuag Baajoqqig bj b ubiaud Bi^ojojig X bijojsijj ap sojnqjsuj
so[ 'sajorjajuB SBiJOiuaiu ua opBuSisuoa Bq as oraoq — 'so}nipsu¡
*IOS'¿ srrptonpo^d sv^aif ap ^mo^ í¿g pvpt%uapi ap smauauafai ^
smuajvtu ap muajwi msi] -6l'T papt%uapi ap :soujaiui so-nsiSaj soj
na SBqaij saiuainífrs sbj 'sBtuapB uojBJodjoaui ag 'ODijqnd jap oidia
-jas jb ojBiparaui ap cqaauodsip Ba^d ojqq ja Ba^^ uaiq iu uBzi[Baa as
anb SBpostAoad SBqoíj ^81'I '-^aiquiBi uojBJodaoaui as sajojtiB ap oSo[
-BjBa ja ug 'loitve ap sBAtiiuijap sbj jod SBpjnjtjsns 'sBtaosiAojd sbj
jb)S3j anb X^q ssjja y •oaijqnd jb soSojBjBa soj ajjua uaXnqijjsip as
SB^sg -Qg¿ snaifvu^odoi ^ 6^"6"T sv^diwiu ap igj'^ ^oinv ap
rsBqatj sajnain^is sbj ofnpo.id
SBjqo SB^sa ap noiaBjsdajd Bq 'svpvaif'isvjo X svpnSojviva svuqo
tsajuatnSis sbj nos
sbj 'sBqaip ajuauíeidojd SBaiuaai s^ajBj sbj b o^aadsajj 'sbisia^j X sojajj
-oj 'sojqxj aajua 'sBaijBjSoijqiq sap^piun \lQ'f uoa Bjuana Baajoijqig
bj anb jaaajqBisa apand as 'sapBpiiuBa sop sbj SBpBrang -sojniji S8^'t
BJBd sojamnu 68^0^ 3P IB*l un sod as sejsiAaj ug -oioiaaafa ja jbzij
-buij jb SBpBjjua ap ojqij a^sa Bajstíoaj; anb ZSL'ZZ 8ol ^bzijbjoj ''Z^L'OZ
ohb ja BpioajqB^sa pBptjuBa bj b sopBrans 'anb sauaranjoA
U3 p^namnB sojqij ap oiJBiuaAuj jg — 'soo^jsipv)sa sojvq
•BAjiiuijap ua opBiannuoad Bq as oa unB anb
X Buiajqojd ajsa oipnjsa b auaij ^nb uotdb^ojbjbo ap ouBaijaraBonxjBg
ajiuiog jb noiDBainnuioa Bun soraajBAaja Bijaiein Bjsa ua souiBfoaaj
anb Bianaijadxa bj 3q -sBianaaajaj ¿8 ^ SBpBJina 8TI UOD o^uamora
ja ua Bjuana anb 'upiaBoiji^uapt ap ojaqaij un ap uoiobuhoj: bj uoj
-Buuuja^ap anb SBijosiAoad sBj^aj uojBidopB as 'opiua^ap oipn^sa un
ap o^anj 'sBjqo SBjsa ap Bqnsuoa Ban^as X BpxdBJ bj apuadap uoia
-BJBjaB ns ap ouio^ 'jBSjaAiun BiouaSiA ap sbuijou aaaajqB^sa b opBajj
Bq as ou anb b opiqap 'uoianjos uis aaauBuwad anb SBUiajqoíd soj ap
oun sa '"aja 'sosajSuoa 'sapBpaiaos 'sauoianqjsui ouioa sajBj 'soAijaaj
-oo sajo^nB soj ap BpBJiua Bq — •sa^ojnv otuoo socipaajoo
•oiixa uoa bdji
ua osnd soa^oijqig bj anb 'ouisiin jb sajBiouB^sns sauotDBDijipoui
b BpBsiaaad oía as uoiooas B^sa 'opiqioaj BijBa^ojBiuauía ap
jap uoiDBuapjo bj BqBjduiajuoo ou uoiDBoijiSBjg ap Biuanb
-sg ja anb opBQ uopB^BjBq a^uaiujBaa sajuBjisiA ap oqxa un uoo 'saín
ajuaináis jap eauíj Bjs^q BjaaiqB opuaioauBiujad 'ozjbiu ua onjaaja as
i Bq -sopEsajaiut soj aj^ua oXnqtJjsip as anb ja 'saao^nB X
jod opBuapjo 'oáojBjBD un ap uoiDBDijqnd bj X SBjqo SBsa ap
UOIDBDIJISBJD X UOlDBáojB^BD BJ 'sasaiU S3JJ U3 'sand 'oqBD B OA3JJ ag
•SBiJBjisaaAiun sBoaioijqtq sbj ap uaAof sbiu bj ap ojuaiuiiDaja ja jbid
Bjaxpnd a^sa 'oaijqnd ja uod ojdb^uod jbuio^ ap SBinaps 'anb BJBd
SBqoíp ap Bjjsaniu Bun JBztjBaj pipioap as '44asaiAaas apand anb
ap sajuanj sbj jaoouoa ajopuaiDBq oiJBnjonxjnsn jsn^uaAa ns ap ossd
�y catalogados son devueltos. El cuadro siguiente registra los libros y
revistas sometidos a este proceso:
Instituto de Filología: 178 libros; 219 fichas; 367 números de revistas.
Instituto de Historia: 176 libros; 232 fichas; 81 números de revistas.
Como consecuencia de la reorganización llevada a cabo en la sec
ción Hemeroteca, se enviaron a dichos institutos aquellas publicacio
nes periódicas que completaban sus colecciones especializadas y fue
ron pedidos los números de aquéllas que completaban algunas de Ja
Biblioteca Central y que no eran de interés específico para ellos. Con
tal motivo se realizó el siguiente canje: 116 números fueron enviados
de la Biblioteca Central al Instituto de Historia y 17 al de Filología.
25 números se recibieron del Instituto de Historia y 4 del de Filología.
Hemeroteca. — En el mes de mayo se comenzó la revisión y re
organización de las publicaciones periódicas. Los ficheros al público,
que el año pasado se hallaban en formación, se encuentran casi al día.
El de títulos, que permite localizar las publicaciones, está terminado.
Sólo falta duplicar parte de los ficheros de materias y países. Se in
ventarió y catalogó la donación del Rectorado efectuada en julio,
cuyo contenido se encuentra totalmente ordenado.
Inventario. — Se registró la entrada de 205 títulos nuevos que
comprenden 5.758 números. Comparando con 1952 tenemos el siguiente
cuadro:
1952— 1.176 títulos
1953— 1.381 títulos
11.300 números.
17.058 números.
Si sumamos el fondo de publicaciones periódicas de la donación
Morelli, cuyo inventario se terminó este año y que asciende a 104
títulos y 3.231 números, obtenemos un total general, al finalizar el
año 1953, de 1.485 títulos y 20.289 números.
En cuanto a los catálogos al servicio del público, el detalle de
las fichas que se produjeron este año es el siguiente:
1952— 474 de título;
468 de materia;
457 de países.
1953— 642 de título;
967 de materia;
643 de países.
Totales: 1.116"
1.435"1.100
Si sumamos a estas cifras 94 fichas de referencias, tenemos un
total general de 3.745 fichas en los catálogos de publicaciones pariódicas.
Encuademaciones. — El escaso rubro de que se dispuso este año
para encuademaciones, agregado al aumento del precio de las mismas,
explica su disminución evidente frente a los años anteriores. El número
total de volúmenes encuadernados alcanzó a 245.
Servicios al público. — A continuación se/detallan las distintas
actividades cumplidas por esta sección.
— 38 —
�—6 —
•souum^e g\ b 's^aqo g^ 'Biuajsts ajea aod 'sspBjsaad uoa^nj oub
ajsg -pBjpiaBg B[ ap souumjB so[ b 'uijB-q Á oSaia^) ap sosana so[ Ba^d
ojxaj ap e^aqo sb[ uoa BzqBaa as ouiBjsaad ajsg — "pm-uv owvjsejj
•eajuBjiaqos
•sajuBjiaqos
•sajuBjiaqos
•sajuBjiaqos
2S •¿
St9
188
t98 I
BJBd
BJBd
BJBd
BJBd
SBjqo
SBjqo
SBjqo
SBaqo
98S- 01
88¿" 1
6tl" s
too*
— S6l
— 2S6T
— TS61
— 0S61
'soud oujvno scnupjn soj ^juvunp svpi^j svuqo dp oapvundiuo^ o^pnrfj
*saaojaa^ ^^z' H 98'9 :oqiairaop b sspBjsaad
•saaojaa^ 6S^'^ B 0S¿' ^anjaa^ ap b^b ua SBpsjsaad
98S0T
26
SSO* I
It2'
690" I
S
286
SBJSIAa^
BTJOJSIJJ
BanjBaajig
9jay
3BpB3T^dB 8BiaU9i^
SBand SBiauai^
ZLZ
69
102
tO9
S96T
It
Bi^olO1ig
sa^iaog SBiau^i^
uoiáiía\j
Biáo^oais^
Bjjosopg
sapaaua^ s^aqQ
svuajviu uod t¡imavimuiÁ\asin
98S01
2SI
aaqiuaiaiQ
9jqUI9IAO\[
aaqnjaQ
9jqUI9IJ9g
oisoSy
19
ts¿
S601
60IT
un
816
9S2T
SIt
2tS
2t8
89¿
898
099
96
0S¿
0¿
6t
092
982
oqnf
oiun|*
oXbj^t
• 8201
IH^V
01
889
Itt
0S
ozjbj^t
oaaaqag
oaaug
saj\[
svaaQ
(sauoiaBAOuaa X oqiaiuiop b 'b^bs ua ouiBjsaad)
Á, svuqo ap jv^o) ojuatiuiaoui jap oupvv^
rajuamSis ya sa aqBjap
oub ^a ajuBanp oaqqnd ye SBpiAaas SBjqo ap |bjoj ^g — 'oiuvjsau^
�Préstamo especial a Institutos y Laboratorios. — Los Institutos y
Laboratorios retiran de la Biblioteca Central, el material bibliográfico
necesario para sus actividades normales o investigaciones específicas.
Ese material se presta sin límites de tiempo ni de número. La cantidad
de obras que cada laboratorio o instituto retiene al finalizar este año,
es el siguiente:
Laboratorio de:Laboratorio de:
Anatomía Microscópica . .21 Paleontología
15
Biol. General y Exper. . .51 Química
33
Botánica
10
Química-física
1
Entomología23
Zoología
4
Fotografía5 Dep. de Lingüística
10
Genética
2" de Liter. Iberoamericana20
Hidrobiología
24 Instituto de Historia
1
Préstamo entre los Institutos y la Biblioteca Central. — Con el
Instituto de Historia y el de Filología se ha seguido un sistema espe
cial de préstamo, respecto a las obras que se encuentran en los mismos
y que son pedidas en la Biblioteca Central. El libro es solicitado al
Instituto por el empleado de préstamo, mediante una boleta que queda
en el Instituto mientras es retenido por el lector, y que vuelve a la
Biblioteca en el momento de su devolución, a efectos de dejar regis
trados esos pedidos. Al mismo tiempo el solicitante llena las boletas
corrientes de préstamo en sala o domicilio y le son reclamadas en
su caso, entrando en los controles y estadísticas habituales. La canti
dad de obras de los institutos prestadas este año por la Biblioteca
Central se detalla a continuación:
Instituto de Historia, 52 obras. Instituto de Filología: 47 obras.
Reclamos. — El reclamo de las obras retrasadas en el préstamo
a domicilio se hace, por lo general, semanalmente. Este año se han
enviado 785 avisos.
Sistema de reservas. — Cuando un lector solicita un libro que
está siendo utilizado por otro, automáticamente queda reservado para
el último solicitante, mediante un sistema de reservas. Este año se
han realizado 418 de estas reservas. Suelen ser varios los lectores que
esperan la devolución sucesiva de un mismo libro. Esto indica que
sería necesario duplicar algunas obras muy leídas. Si el lector que
espera la devolución de una obra, no acude en la fecha a retirarlo, se
le avisa por carta o teléfono. Este año se han realizado 87 avisos.
Información y Consulta. — La Biblioteca ha preparado biblio
grafías sobre temas especiales, del material que ella posee para los
casos que se le ha solicitado. Son de destacar las realizadas este año
sobre Nietzsche - Heidegger - Sartre y sobre Estética, que quedan a
disposición de los lectores. La actividad normal del préstamo da lugar
— 40 —
�ap ]tso(j
•uopBjapisuoa Bjp sbiu xui ap sauoisajdxa sb[^
pp soaquiaiiu SBtuap X oubd^q ^ouag p JBjuasajd ojbjS sa ata 'a^q
-isod anj anb ua sosbd so[ sopoj ua sb^jio b souopuapitaaj X BAij^fqo
buijoj ua ^aaBq ap opB^Bjj souiaq anb 'auuojut ajsa jbzi[buij jy
•ojBj^oauíiui b uaiuijduii as Baajoqqig B| ap sauoiaipa SB^
•uojBjia^os o\ anb sopBsaaajuí
a sajuBjistA ^Jiua oXnqiJjsip as X BpBztjBaj uoiaisodx^ b^ b Bin^ ap
ptAJis 'osaadxa as bX otnoa 'anb '^S6I ua sBpB^odaoaui Bi^Baáojo^ X
'aiay ap SBaqQ ap oSo^b^b^ \a 'sBuiapB 'ojipa ag
'l ojamnu ¡a
oaauínu ouii^n j^ qBJasauíwj bui.ioj ua ^S6t 9P S9UÍJ
apsap asopuBiipa '[Btisuaui aiuauqBiaiui anj 'sauoian^tjsui a sajuBip
-njsa 'saiosajojd b aXnqtJ^sip as anb ssjqo ap Bjsq ^js^ -Biauaasixa ap
oub ojJBna ns b isb oáa^ anb p 'oatjBjáoqqig ujiapg pp sojauínu
o^jBna '%! ua opBoqqnd u^q ag — 'vaajoijqi^ v\ ap sauoiaip^
•uoisnjxp BiaBsaaau bj
Biqpai ou 'ogpiuiop b asjB^saad ou aod anb piaajBiu un ap ooqqnd
pp ajJBd jod o^uaiuipouoa p optnqijjuoa Bq og^ 'SBpiqpaj sauopBa
-gqnd SBiupfn sb^ 'pBpipouioa uoa SBpB^nsuoa apand anb 'oaqqnd p
aiuauíBiaajip 'jiqíqxa oub a^sa oppiíujad ^q ojaaja [B opBupsap a^uaui
-ppadsa apptuu ujq — 'svaipoiuad sauoianaijqnd ap
•a^tsod ajuauízBotp sbiu o^ oqBD b asjBAag ap bibjj anb
'opBDsnq piaajBui pp BaaaaB uopB^uapo X aojoa^ [ap uopua^B Bun b
�
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
Revista de la Facultad de Humanidades y Ciencias
Creator
An entity primarily responsible for making the resource
Facultad de Humanidades y Ciencias
Publisher
An entity responsible for making the resource available
Facultad de Humanidades y Ciencias de la Educación
Date
A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
1947-1989
Rights
Information about rights held in and over the resource
Facultad de Humanidades y Ciencias de la Educación
Language
A language of the resource
Español
Type
The nature or genre of the resource
Publicación periódica
Contributor
An entity responsible for making contributions to the resource
Lic. Pablo Darriulat
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
Crónica
Description
An account of the resource
Crónica del año 1953 de la Facultad de Humanidades y Ciencias.
Source
A related resource from which the described resource is derived
Revista de la Facultad de Humanidades y Ciencias /Universidad de la República. Montevideo : FHC, UR , Diciembre 1953, Nº 11 : p. 5-41
Publisher
An entity responsible for making the resource available
Facultad de Humanidades y Ciencias
Date
A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
1953
Rights
Information about rights held in and over the resource
Facultad de Humanidades y Ciencias
Language
A language of the resource
Español
Type
The nature or genre of the resource
Publicación periódica
BIBLIOTECA
DEPARTAMENTO DE LINGUISTICA
INSTITUTO DE FILOLOGIA
INSTITUTO DE INVESTIGACIONES HISTORICAS
OBSERVATORIO ASTRONOMICO